مروري بر ايمني زيستي گياهان تراريخت

تا بيش از ده هزار سال پيش انسانها بر روي كره زمين كوچ رو بودند و براي زندهماني، غذاي خود را بهطور مستقيم از طبيعت جمع آوري و يا شكار ميكردند. به نظر مي رسد حدود ده هزار سال پيش زماني كه انسان ها فرا گرفتند دانه غلات را در منطقه بين النهرين جمع آوري و براي فصل زمستان ذخيره سازي كنند يكجا نشيني را پيشه كردند و تجربيات خود را از نسلي به نسل ديگر منتقل و حفظ كردند. بسياري معتقدند كه اين مرحله از حيات انسان همزمان با شروع تمدن بشري است كه در پي آن اهلي كردن گياهان، حيوانات واستفاده تجربي از علم ژنتيك براي بهبود بيشتر آنها رخ داد و نتيجه آن گسترش شهرنشيني و ازدياد جمعيت انسانها بر روي كره زمين شد. اين روند براي هزاران سال ادامه داشت تا اينكه در اواخر قرن نوزده ميلادي نحوه و اصول وراثت صفات كشف و با كاربرد اين اصول در بهبود گياهان، به نژادي گياهي شكل علمي به خود گرفت. با استفاده از علم ژنتيك در قرني كه گذشت دانشمندان هزاران رقم گياهي را از جنبه هاي مختلف بهبود دادند و غذاي جمعيت رو به افزايش كره زمين را تامين كردند. با كشف ساختار شيميايي ماده ژنتيك در سال 1953 ميلادي، علم ژنتيك وارد مرحله جديدي شد و ابزارهاي مولكولي توانمندي براي بهبود بيشتر موجودات زنده در راستاي نيازهاي بشر را در اختيار قرار داد. مهمترين جنبه اين توانمندي حذف هرگونه محدوديت در انتقال ژن بين موجودات زنده است كه با وجود آثار بسيار مثبتي كه در زمينه بهبود زندگي بشر در زمينه هاي مختلف داشته است، باعث نگراني از آثار مخر احتمالي اين توانمندي در جوامع مختلف شده است. بر اساس اين نگرانيها قوانين و مقرارت سختي در استفاده از اين فناوري در كشورهاي مختلف برقرار شده است كه سختترين آنها در خصوص گياهان تراريخت ميباشد تا جاييكه در بسياري از كشورها كاشت اين گياهان به كلي ممنوع است. به نظر ميرسد علت اصلي اين ممنوعيت تصور خطرناك تر بودن گياهان تراريخت نسبت به ساير موجودات ترايخت به دليل نبود امكان كنترل گياهان در فضاي باز مزرعه است. در سالهاي اخير اين موضوع در جوامع مختلف بسيار چالش برانگيز بوده و تا حد بسيار زيادي اظهار نظر در اين مورد از مسير علم خارج شده است و به نظر ميرسد بيشتر نگراني هاي مطرح شده در خصوص گياهان تراريخت مبتني بر احساس خطر كردن است تا وجود واقعي خطر. در حال حاضر نزديك به دويست ميليون هكتار گياه تراريخت در دنيا كشت مي شود و تا به امروز ميلياردها تن از اين محصولات توليد و مصرف شده است و به نظر نميرسد آثار سويي در مقايسه با محصولات غير تراريخت داشته است. شايد بتوان عمدهترين نگرانيهاي ابراز شده در مورد گياهان تراريخت را در چند گروه تقسيم بندي كرد. اول مواردي كه جنبه علمي دارد كه عمده ترين آنها شامل فرار افقي و عمودي ژن، تاثير مكاني ژن در ژنوم، تغيرات احتمالي در ژن مهندسي شده و آثار اكولوژيك گياهان تراريخت است. دوم مواردي است كه به نظر ميرسد جنبه استدلالي دارد مانند پيش داوري در خصوص خطر ناك بودن تكنيك به جاي محصول مشتق شده از آن و يا مطرح كردن اين كه اگر اين محصولات ايمن است چرا كشورهاي اروپايي از كاشت آنها جلوگيري مي كنند؟ سوم مواردي است كه جنبه سياسي دارد كه عمده آنها شامل تبليغات و فعاليتهاي گروه هاي زيست محيطي، القا وجود شبكه هاي مافيايي در توليد گياهان تراريخت،عدم نياز به اين فن آوري در تامين نياز روز افزون غذا و اولويت نداشتن توليد اين گياهان در برنامه هاي ملي كشورها است.چهارمين گروه از موارد نگراني گمانه زني و تخيلي است كه مبتني بر گزارههايي همچون "ممكن است، شايد، چگونه ميدانيم، چه ميشود، اگر" و مواردي از اين قبيل است. در اين مقاله سعي خواهد شد كه موارد مطرح شده در گروه اول كه جنبه علمي دارد مورد بحث قرار گيرد.