چيستي دين و نسبت آن با انسان از منظر ابن سينا

چيستي دين و نسبت آن با انسان از مباحث مهمي است كه انديشمندان اسلامي از ديرباز به آن پرداخته اند. ابن سينا نيز از متفكراني است كه نظريه اثرگذاري در اين موضوع مطرح ساخته است كه مورد قبول بسياري از انديشمندان پس از او قرار گرفته و سبب به چالش كشيده شدن آراء برخي ديگر نيز شده است. او در بخش الهيات الشفاء، النجاة و همچنين الإشارات و التنبيهات در ضمن مباحث مربوط به نبوت به بحث پيرامون چيستي دين و شريعت مي پردازد. وي در ابتدا برهاني پيرامون ضرورت بَعث و ارسال رسل از جانب خداوند ارائه مي كند كه مبتني بر نياز هاي اجتماعي انسان ها به يكديگر و مدني بالطبع بودن نوعي انساني است. بر اساس اين استدلال از آن جهت كه انسان ها بدون تعامل با يكديگر نمي توانند زندگي كنند و زندگي اجتماعي نيز بدون قوانين عادلانه ممكن نيست، بايد بر اساس عنايت مبدأ اول در جامعه قانون گذاري باشد كه اين قوانين عادلانه را وضع كند و او همان نبي است. ابن سينا سپس در پرتو برهان ارائه شده به توضيح و تفسير ماهيت دين و دستورات شرعي مي پردازد. او دين را عبارت از مجموعه قوانيني مي داند كه براي اداره جامعه لازم است و عبادات را نيز در همين راستا تبيين مي كند. از منظر وي غرض اصلي و ابتدايي اديان و شرائع فراهم ساختن عدالت در جامعه است تا از اين طريق نوع انساني باقي بماند. البته ابن سينا نتيجه عمل به دستورات ديني را محدود به اين مورد نمي داند و به جهات ديگر دين و آثاري كه بر حيات معنوي انسان ها دارد نيز اشاره مي كند. در اين مقاله با نظر به مباني انسان شناختي ابن سينا، ديدگاه وي پيرامون چيستي نبوت، دين و شريعت از جهت ارتباط آن با نياز هاي انسان و نتايجي كه بر ابعاد فردي و اجتماعي حيات انساني مي گذارد مورد بررسي قرار مي گيرد.