بررسي و تحليل خودبيني و فروتني از ديدگاه امام علي (ع)

اساس بسياري از كمالات فروتني و افتادگي است و روح فروتني نيز, بندگي و كرنش در برابر خداوند است. تا بندگي و انقياد پروردگار نباشد, مراحل ديگر فروتني ممكن نمي‌گردد. انسان بايد رابطه خود را با خدا, به گونه‌اي تنظيم كند كه تمامي اعمال و رفتارش رنگ عبوديّت و تسليم بگيرد و پيوسته خود را در برابر قدرتي لايتناهي و عظمتي بي‌كران, مشاهده نمايد. براساس اين اعتقاد و باور دروني, آنچنان, خاكسار و فروتن باشد كه جز تسليم و سرسپردگي در مقابل خداوند و اطاعت از قانون الهي و پايبندي به مقررات و حدود شرعي, انديشه ديگري او را به خود مشغول ندارد. با چنين ديدي انسان در برابر خداوند, همچون قطره‌اي در برابر درياي بي كران, احساس حقارت و فروتني مي‌كند و هيچ گاه گرفتار غرور وخودبيني نمي‌گردد. از جمله مسائلي كه بايد آن را مورد توجّه قرار داد، دوري از خودبيني و غرور در زندگي است. خودبيني يكي از رذايل اخلاقي به معني خود را بزرگ پنداشتن است و اگر كسي به بيماري خودبيني مبتلا شود و از ديگران انتظار احترام و اكرام داشته باشد و فخر فروشي كند متكبر است. بنابراين خودبيني نوعي خودشناسي نادرست است كه به رفتاري نادرست با ديگران مي‌انجامد. در مقابل تكبر، مي‌توان از فروتني ياد كرد كه يكي ازصفات پسنديدة مؤمن به معني فروتني وخشوع مي‌باشد اگر مسلماني فروتن نباشد نمي‌تواند خداي خود را عبادت كند. در رابطه باخودبيني و فروتني سخنان زيادي در قرآن كريم، احاديث پيامبر اكرم (ص) و ائمه معصومين (ع) آمده است كه به سفارشات ارزشمندي در اين زمينه اشاره مي‌كنند. در اين مقاله سعي بر آن است با تكيه بر كتبي چون نهج‌البلاغه، غرر الحكم و درر الكلم به بررسي ديدگاه‌هاي امام علي (ع) در باب وجوب پرهيز از خودبيني وخودبيني و در مقابل تشويق به فروتني و تواضع، خصوصيّات افراد خودبين و فروتن، اثرات خودبيني و فخر فروشي و سپس به بيان اثرات فروتني و راه‌هاي مبارزه با خودبيني پرداخته شود.