شناخت ذات الهي از ديدگاه امام علي (ع)

پرسش از معرفت الهي همواره مهم‌ترين و شورانگيزترين مسئله زندگي بشر بوده و هست و همواره سخنان اولياي دين در اين خصوص مورد توجه دين‌پژوهان بوده است. مسئله اصلي اين پژوهش اين است كه «ديدگاه حضرت علي عليه السلام پيرامون شاخت ذات الهي چيست؟» از اين منظر مي‌توان احاديث منقول از آن حضرت را به دو دسته تقسيم نمود؛ دسته نخست رواياتي است كه مي‌توان از آن‌ها امكان شناخت ذات الهي را نتيجه گرفت و دسته دوم رواياتي هستند كه امكان شناخت ذات را نفي مي‌كنند؛ اما شناخت از طريق صفات و افعال را ممكن مي‌دانند، به نظر نگارندگان، تعارض اين دو دسته روايات ظاهري است و امكان جمع ميان آن‌ها وجود دارد و وجه جمع اين دو دسته چنين است؛ روايات ناممكن دانستن شناخت ذات تأكيد بر شناختِ احاطي دارد اما رواياتي كه امكان شناخت را اثبات مي‌كند، سخني از احاطه عالم بر معلوم نيست، بلكه مفاهيمي مانند فناء، رؤيت قلب و . . . وجهة نظر است، كه اين دو را مي‌توان به دو روش معرفتي تحليل نمود، كه به فراخور حال مخاطبين بيان شده است و هردو در مرتبه خود صحيح است، بنابراين توصيف و تحليل روايات معرفت الله نگارندگان را به اين نتيجه رسانده است كه شناخت احاطي ذات الهي از منظر امام علي عليه‌السلام ناممكن، اما شناخت فنائي ممكن به نظر مي‌رسد.