صورت هاي ايوان در معماري ايراني – اسلامي

Porch faces in Iranian-Islamic architecture

ايوان يكي از عناصر مهم و موثر معماري اسلامي است كه قدمت آن به پيش از اسلام كه سابقه حضور آن به محوطه تاريخي حسنلو (طبقه چهارم، سده 9 تا 11 ق.م) مي رسد. استفاده از ايوان، طي سده ها و هزاره ها در معماري ايران نشان مي دهد ايوان صورت پايدار و الگويي كهن در معماري ايراني است كه تداوم خود را از كهن ترين شواهد تا نمونه هاي متاخر همچنان حفظ كرده است. تعاريف متعددي از ايوان در منابع موجود ارائه شده ولي همه آنها بر يك فضاي نيمه باز در بنا، دلالت دارند. شكل و عملكرد ايوان در بناهاي متفاوت، متغيير است. اقليم را مي توان يكي از عوامل موثر در نحوه شكل گيري ايوان ها در مناطق مختلف دانست. استفاده از ايوان در ساخت بسياري از بناهاي معماري ايراني همچون مساجد، كاخ ها، مقابر، قلاع، مدارس، كاروانسراها و خانه هاي مسكوني رايج بوده است. علي رغم موارد تشابه بسيار در نقش ايوان، برحسب موقعيت و عملكرد بنا در مناطق و اقليم هاي مختلف، تفاوت هاي ظريفي در استفاده از ايوان ديده مي شود. اين نوشتار توصيفي به بررسي صورت هاي ايوان در معماري ايراني – اسلامي پرداخته است كه پس از تعريف ايوان، خاستگاه اوليه آن به بررسي نقش و اهميت آن پرداخته شده است. در ادامه صورت هاي مختلف آن و كاربرد آن در بخش هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته است. از يافته هاي اين پژوهش مي توان به حصول شناخت بيشتري از اين عنصر با ارزش در معماري اسلامي و بررسي ديگر عوامل موثر در شكل گيري ايوان وتبيين اشكال و موقعيت هاي متفاوت ايوان در بناهاي مختلف ياد كرد.