گنبد و نمادشناسي فرم هندسي آن در مساجد

مساجد در ادوار تاريخي ايران از الگوي مشابه اي برخوردار بوده اند كه اين ويژگي از ارزش هاي منحصر به فرد آن، نكاسته است، بلكه آن را در بين ساير بناها ماندگارتر نيز كرده است. در طراحي و ساخت اين بناي مقدس به بهترين نحو ممكن از دانش هندسه استفاده شده است. با بررسي روابط هندسي در بناهاي مختلف مي توان به اين نكته دست يافت كه بهره گيري صحيح از اين قابليت مي توان به فرآيند طراحي معماري نظم بخشيد. همان طور كه پيش تر بيان شد مساجد به لحاظ فرم معماري از الگويي واحد تبعيت مي كنند، در پلان همۀ آنها ساختار تركيبي از چهارگوش و دايره را مشاهده مي كنيم. چهارگوشي كه در قاعدۀ بنا استفاده شده است نشانگر زمين و نماد استحكام و ايستايي بنا بوده است و فرم مدور كه در بالاي آن قرار گرفته است نشان از آسمان و جنبۀ تقدس دارد. گذار از مربع به دايره يعني گذار از زمين به آسمان و رسيدن از ناسوت به لاهوت است. فرم دايره در زبان معماري گنبد يا پوششي است كه براي طراحي نياز به زمينه اي گرد دارد و مشخصۀ اصلي مساجد محسوب مي شود. گنبد از اهميت ويژه اي برخوردار است، كه علاوه بر تامين نور كافي نقش مهمي در انتقال مفاهيم آسماني و عرفاني دارد.