جايگاه معنوي نور در معماري مساجد ايراني (بر مبناي حكمت اشراق سهروردي)

انديشه شيخ اشراق )سهروردي( در جهان اسلام از جايگاه ويژه اي برخوردار است. او مكتب فلسفي خود را بر اساس نور وظهور استوار كرده است. نور در حكمت اشراق سهروردي چيزي جز ظهور نيست، اين جز در نگاه عارفانه به توحيد نمي تواند تجلي يابد. نور بر كيفيت فضا تاثير گذاشته، علاوه بر روشنايي بعد عرفان و معنويت را آشكار مي سازد. ودر اين ميان مسجدكه برترين تجلي گاه معماري قدسي مسلمانان است جايگاه مناسبي براي سوق روح انسان به سوي نور مطلق محسوب ميشود.در اين پژوهش به بررسي ديدگاه شيخ شهاب الدين سهروردي (كه فلسفه خود را حكمت اشراق به معناي درخشندگي و برآمدن آفتاب نام نهاده و بنيانگذار حكمت نوريه است )در مورد نور و جايگاه آن در معماري سنتي مساجد مي پردازيم. پژوهش حاضر در پي آن است تا در ابتدا ضمن بررسي نگاه خاص سهروردي به موضوع نور بر مبناي آن تعريفي از هنر و زيبايي شناسي ارائه دهد و عوامل موثر در ذهن و زبان و ناخودآگاه هنرمندان را رهگيري نمايد. نور به عنوان عنصري مهم در ساختمانهاي كوچك و بزرگ هميشه يكي از عوامل تاثيرگذار بوده است، و دراين راستا معماري مساجد به طور خاص بعنوان يكي از جلوه گاههاي ارزشمند معماري ، مورد بررسي واقع شده است. بناي مسجد به عنوان محل عبادت با خدا جايگاه انسان را در در ابعاد معنوي و الوهيت تشديد نموده و نمود گاه وجوه وجودي اوست. به همين منظور پارامتر نور به عنوان اساس وجود خدا و انسان كه بر پايه ديدگاه اشراقي استوار است به عنوان كليد اين پژوهش قرار گرفته است. تحليل نقوش رنگ هاي به كار رفته و نوع معماري قسمت هاي شاخص مساجد اسلامي كه موضوع نور در آن حضور بارز دارد نشان دهنده منشاء زيبايي ها در هنر اسلامي است كه در اين فرآيند با بهره گيري از منابع و اسناد كتابخانه اي مطالعات صورت گرفته به عنوان يك پژوهش بنيادي نظري با ماهيت توصيفي به بررسي آن مي پردازيم.