دانش فني جوامع محلي و نقش آن در ارتقاء پايداري حوزه‌آبخيز

The technical knowledge of local communities and their contribution to enhancing watershed sustainability

در سال‌هاي اخير مديريت بهينه منابع آب به دليل وقوع خشك‎سالي هاي متعدد در حوزه هاي آبخيز بسيار دشوار شده است. خشك سالي باعث تغيير الگوي مصرف به دليل كاهش منابع آب مي‌شود. در خشك‌سالي ها برخي از جوامع محلي نسبت به ساير افراد به دليل دانش فني بيشتر، برتري دارند. در كشور ايران استان سيستان و بلوچستان در شرايط نامساعد جوي و خشك‎سالي هاي مداوم قرار دارد. به دليل خشك‌سالي هاي متعدد، عدم تامين حقابه هيرمند، تبخير و تعرق بالا، بادهاي مداوم؛ تامين اقتصاد خانوار از طريق كشاورزي بسيار محدود شده است. با اين وجود برخي كشاورزان همچنان با بالاترين عملكرد در حال توليد محصولات كشاورزي هستند. براساس ميزان محصولات توليدي و مصرف آب، 5 گروه شامل محصولات جاليزي، گياهان داروئي، شيلات، محصولات گلخانه‌اي و كشت گندم و جو انتخاب شد. سه نوع پرسشنامه محصولات، وابسته و مستقل طراحي شد و ضريب همبستگي، آزمون من ويتني، تحليل رگرسيوني و تحليل عاملي استفاده شد. در پرسشنامه محصولات اطلاعات فني كاشت، داشت و برداشت محصولات راهبردي و در پرسشنامه وابسته سه نوع نگرش، مهارت و دانش و در پرسشنامه مستقل پنج سرمايه ارزيابي شد. از حداكثر مقدار تابع لگاريتم راست‌نمايي، معيار سودمندي برازش، معيار آكائيك، شوارتز بيزين، حنان كوئين استفاده شد. نتايج نشان داد مديريت خشك‎سالي بر مبناي منابع آب موجود باعث پايداري حوزه‌آبخيز زابل مي‌شود و همبستگي معني‌داري با دانش فني جوامع محلي دارد. معيارهاي موثر در اين حوضه به‌ترتيب درجه سازگاري با خشك‌سالي، سرمايه طبيعي و سرمايه مالي و برابر با 009/0، 006/0 و 005/0 است.