مقايسه تغييرات مولفه‌هاي رژيم جريان دو رودخانه طبيعي و تحت تاثير احداث سد

Comparing the changes in the river flow regime components in a natural and dam-affected rivers

تحليل سري زماني جريان روزانه و تعيين ميزان تغيير در مولفه‌هاي مختلف جريان (حداكثر، حداقل و جريان پايه) از موارد اساسي در تعيين تغييرات رژيم رودخانه‌ها است. رژيم جريان رودخانه مي‌تواند تحت تاثير عوامل محتلف اقليمي و انساني (تغيير كاربري اراضي، احداث سد، انحراف و برداشت جريان) تغيير نمايد. تغيير رژيم جريان رودخانه ضمن تغيير ميزان آن قابل برداشت، مي‌تواند بر مقادير و الگيو تخصيص جريان‌هاي اكولوژيكي تاثير بگذارد. در اين پژوهش تغييرات مولفه‌هاي رژيم جريان در دو رودخانه طبيعي و تحت تاثير احداث سد در استان اردبيل مورد مقايسه قرار گرفته است. در اين تحقيق از برنامه‌نويسي R براي تهيه نمودارهاي مختلف، تعيين نقاط تغيير و روندهاي زماني معني‌دار مربوط به آماره‌هاي جريان بالا، جريان پايين و يا جريان پايه استفاده شده است. بر اساس نتايج در هر دو رودخانه با جريان طبيعي و تنظيمي، نقاط تغيير در هر سه مولفه جريان بالا (حداكثر سالانه، Q10 و Q25)، جريان پايين و دبي پايه اتفاق افتاده است، در حالي كه در رودخانه تنظيمي اين تغييرات بعد از احداث سد بيش‌تر بوده است. تغيير مقادير مولفه‌هاي جريان نشان داد كه در رودخانه طبيعي خياوچاي جريان حداكثر و دبي‌هاي بالا فاقد روند معني‌دار بوده است. اين در حالي است كه در رودخانه تنظيم شده باليخلوچاي، همه مولفه‌هاي جريان روند كاهشي معني‌دار را نشان مي‌دهند. مقايسه منحني تداوم جريان رودخانه طبيعي و تنظيمي نشان داد كه در رودخانه تحت تاثير احداث سد، مقادير دبي‌هاي كمينه و جريان پايه دچار كاهش شديد معني‌دار شده اند. به‌عنوان نتيجه‌گيري، ارزيابي جامع تغيير رژيم رودخانه و مولفه‌هاي جريان امكان پيش‌بيني روند و مديريت آب از نظر تخصيص جريان محيط زيستي و حفظ ارزش‌هاي اكولوژيك رودخانه‌ها را فراهم خواهد نمود.