طبيعت‌گردي (ژئوتوريسم و بيوتوريسم): راهبرد پايدار مديريت بهره‌وري اكوسيستم

Ecotourism (geotourism and biotourism): a sustainable management strategy for ecosystem productivity

قلمرو سرزميني ايران داراي فرصت‌هاي متعدد جهت بهره‌برداريهاي اقتصادي پايدار است، اما ديدگاه فكري و عملكردي مديران و برنامه‌ريزان در دهه‌هاي گذشته عمدتاً انسان محور بوده است. اين تفكر و رفتار اگرچه در كوتاه مدت باعث رفع نيازها شده، اما در بلندمدت تخريب طبيعت را به دنبال داشته و ناپايدار هستند. لذا هدف از اين پژوهش معرفي طبيعت‌گردي در قالب دو گونه ژئوتوريسم و بيوتوريسم به منزله راهبرد پايدار مديريت بهره‌وري اكوسيستم مي‌باشد. پژوهش پيش‌رو از نوع مطالعات مروري است و مباحث آن بر تبيين اصول موضوعه طبيعت‌گردي مسئولانه و مقايسه با روش‌هاي معمول بهره‌برداري از اكوسيستم‌هاي طبيعي از طريق مطالعات كتابخانه‌اي، مشاهده‌هاي ميداني و تبيين تجربيات علمي بنيان نهاده شده است. نتايج نشان داد پيامدهاي نامطلوب و مخرب عملگرهاي ناشي از ديدگاه انسان محور، نفس‌هاي طبيعت را به شماره انداخته است. بنابراين براي ترميم و تداوم حيات طبيعت و بقاء زيستي نوع بشر، تغيير ديدگاه از انسان محور به طبيعت محور و به تبع آن تغيير فعاليت‌هاي اقتصادي ناپايدار به رفتارهاي حفاظتي الزامي است. در اين رأستا تنها فعاليتي كه مي‌تواند نقش دوجانبه بهره‌وري پايدار و محافظت از اكوسيستم را توأمان ايفا كند طبيعت‌گردي است. لذا پيشنهاد مي‌شود به جاي رفتارهاي معمول ناپايدار در اكوسيستم‌هاي طبيعي، به سمت فعاليت‌هاي پايدار حفاظتي نظير اكوتوريسم، ژئوتوريسم، بيوتوريسم و گردشگري تندرستي در قالب اسپاهاي طبيعت ‌درماني تغيير رويه داد. تمام اكوسيستم‌هاي گستره‌ي جغرافيايي ايران چنين قابليت‌هايي را دارند و نيازمند مديريت و برنامه‌ريزي پايدار توسعه طبيعت‌گردي مسئولانه هستند.