تغييرات مكاني شاخص تاب‌آوري هيدرولوژيك در رودخانه‌هاي استان اردبيل

Spatial changes of hydrological resilience index in rivers of Ardabil Province

مدل‌سازي تاب‌آوري هيدرولوژيك در آبخيزداري به‌منظور ارزيابي توانايي آبخيز در تأمين خدمات بوم‌شناختي مورد نياز تداوم حيات تحت شرايط پيچيده اقليمي و محيطي استفاده مي‌شود. بر همين اساس، پژوهش حاضر با هدف ارزيابي سطح تاب‌آوري هيدرولوژيك رودخانه‌هاي استان اردبيل تدوين شده است. براي دستيابي به هدف نام‌برده، از آمار دبي 30 ايستگاه هيدرومتري دوره آماري 1348 تا 1395 استفاده شد و پس از پردازش داده‌ها، نسبت به محاسبه شاخص تاب‌آوري هيدرولوژيك در گام‌هاي زماني پنج‌ساله و مبتني بر تعيين آستانه مطلوب اقدام شد. نتايج نشان داد دامنه تغييرپذيري شاخص تاب‌آوري در سطح استان اردبيل برابر با 53/0 - 22/4 است كه حاكي از تغييرات مكاني بسيار زياد آن در سطح استان است و دلالت بر تنوع شرايط توپوگرافي، پوشش گياهي و اقليمي و نهايتاً پاسخ هيدرولوژيك دارد. هم‌چنين نتايج حاكي از آن بود كه ايستگاه‌هاي آتشگاه‌، ويلادرق و يامچي (واقع در مركز)، درو (واقع در جنوب)، عموقين‌ و لاي (واقع در غرب)، فيروزآباد (واقع در جنوب غربي)‌ و هير (واقع در شرق) جزء ايستگاه‌هاي با تاب‌آوري بالا هستند. اين در حالي است كه وضعيت تاب‌آوري در ساير ايستگاه‌ها چندان مطلوب نيست. به‌نحوي‌كه شاخص تاب‌آوري صفر در بسياري از آن‌ها در طول دوره زماني مورد بررسي مشاهده شده است. اين نتايج يك هشدار جدي را براي وضعيت منابع آبي استان به صدا در آورده است. لذا، توجه جدي به حفاظت مناطق داراي تاب‌آوري بالا در درجه اول توصيه مي‌شود و در درجه بعدي استفاده از راهكارهاي مديريتي و پيش‌گيري از تخريب بيش‌تر منابع با تاب‌آوري پايين از الزامات اصلي است.