ارزيابي سلامت حوزه آبخيز با استفاده از چارچوب مبتني بر خدمات بوم سازگان (مطالعه موردي: حوزه آبخيز هزارپيچ استان گلستان)

Watershed health assessment using a framework based on ecosystem services (Case study: The Hezarpich Watershed, Golestan Province)

ارزيابي سلامت آبخيز يك فرآيند و ابزار علمي و عملي براي تعيين شرايط يك آبخيز نسبت به شرايط يا وضعيت مطلوب مي‌باشد. هدف از انجام تحقيق حاضر، ارزيابي سلامت آبخيز با استفاده از چارچوب مفهومي پيشنهادي مبتني بر ارزيابي خدمات اكوسيستمي حوزه آبخيز است. براي استفاده از اين چارچوب، حوزه آبخيز هزارپيچ استان گلستان به دليل تنوع و اهميت آن از نظر بهره‌برداري‌هاي مختلف (گردشگري، كشاورزي و چراي دام) و نيز مشرف بودن آن به شهر گرگان و مشكلاتي كه ممكن است توسعه ناپايدار اين حوضه براي شهر ايجاد كند، به عنوان پايلوت مطالعه انتخاب شد. در اين پژوهش، خدمات بوم‌سازگان آبخيز هزارپيچ در قالب چهار هدف كلي (خدمات فراهم‌سازي، تنظيمي، حمايتي و فرهنگي) و 7 هدف جزئي طبقه‌بندي و مقدارهاي عددي آنها در حوزه آبخيز مورد مطالعه، محاسبه شد. نتايج نشان داد كه زيرحوضه شماره 4 با بيشترين سطح اراضي جنگلي از نظر وضعيت سلامت آبخيز در مناسب‌ترين وضعيت و زيرحوضه شماره 1 كه عمدتا اراضي انسان-ساخت و عاري از پوشش مي‌باشد، در بدترين وضعيت براساس شاخص‌هاي اندازه‌گيري شده قرار دارد. نتايج تحقيق مي‌تواند به‌عنوان مبنايي مناسب براي برنامه‌ريزي‌هاي مديريتي در حوزه آبخيز هزارپيچ مورد استفاده قرار گيرد. رويكرد و روش‌هاي استفاده شده نيز مي‌تواند براي آبخيزهاي مشابه به كار گرفته شود.