تحليل تأثير كيفر تبعيد بر خانوادة تبعيديان در دورة پهلوي دوم

كيفر تبعيد، نه سلب آزادي، بلكه محدودكنندة آزادي است. تبعيدي در تبعيدگاه، آزاد است كه زندگي كند و معيشت خود را تأمين نمايد؛ اما اجازة خروج از تبعيدگاه را ندارد. اقليم نامتجانس تبعيدگاه با زادگاه تبعيدي و تفاوت فرهنگي و نيز عدم تأمين معاش تبعيدي و خانواده او، جزو عواملي بود كه تبعيدي را وادار به فرار مي‌كرد؛ لذا به‌جز تبعيدي، خانواده هم درگير اين كيفر مي‌شدند، چه زماني كه تبعيدي به همراه خانواده مجازات مي‌شد و چه هنگامي‌كه تبعيدي تبعيد مي‌شد ولي خانواده همراهش نبود. زنان تبعيدي در هر دو صورت، وظيفة سنگيني داشتند كه از آن جمله، ادارة امور خانواده و تلاش براي آزادي تبعيدي بود. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه نوع كنش حكومت در مورد تبعيديان و خانوادة آنها بسته به نوع فعاليت سياسي و نگرش آنها متفاوت بود. بيشترين سخت‌گيري آنها‌، نسبت به توده‌اي‌ها و تبعيديان فرقة پيشه‌وري بود كه با خانواده در تبعيد بودند و به آنها مدد معاش هم داده نمي‌شد. كارگران تبعيدي عمدتاًً بدون خانواده در تبعيد بودند، ولي حقوق دوران كارشان بدون مزايا به آنها و خانواده‌شان پرداخت مي‌شد. تبعيديان نهضت اسلامي بدون خانواده در تبعيد بودند، ولي به خواست خودشان خانواده را همراه خود مي‌بردند و حكومت هم معمولاًً مدد معاش بدان‌ها نمي‌داد. به هر حال، در صورت تبعيد فرد چه همراه با خانواده‌اش و چه بدون آنها، مجازات شامل آنها هم مي‌شد. سختي معاش خانواده و دوري از محل زندگي و تفاوت اقليمي و زباني، فشار روحي رواني به خانوادة تبعيديان وارد مي‌كرد. خانواده تبعيديان، هم تحت كنترل ساواك بودند و هم تلفن آنها شنود مي‌شد و هم نامه‌هاي آنان تحت كنترل بود. زنان تبعيديان جز وظيفه تأمين معاش خانواده، براي آزادي همسرانشان هم تلاش مي‌كردند. كشاكشي بين حكومت و تبعيديان نهضت اسلامي صورت گرفته بود كه از يك‌سو حكومت سعي مي‌كرد با كنترل تبعيدي و خانوادة او و منزوي كردن آنان و نرسيدن وجوهات شرعي به كارآمدي اين كيفر بيفزايد و از سوي ديگر مخالفان با بازديد از تبعيديان و تأمين مخارج آنان از محل وجوهات شرعي بر ناكارآمدي اين كيفر تأكيد كنند. كشاكشي كه انقلاب سال 1357 نشان داد پيروزي از آن نيروهاي مخالف حكومت بوده است.