واكاوي سلسله مراتب جنسيتي در سنت تفسيري مسلمانان؛ با تأكيد بر آراي كارن بائر

اواخر قرن نوزدهم ميلادي، جنبش‌هاي تساوي‌طلبانه زنان در غرب پديد آمد كه ريشه در تفكرات فمينيستي داشت. اين تحولات، جوامع اسلامي را نيز تحت تأثير خود قرار داد و مسأله «جنسيت» كانون توجه انديشمندان مسلمان قرار گرفت. در دوره معاصر، ادعاي وجود «سلسله‌مراتب جنسيتي» در آياتي كه از نحوه تعامل زن و مرد در زندگي زناشويي سخن مي‌گويند، مطرح شده و برخي عالمان به دنبال بازخواني رويكرد سنتي به زن هستند. كارن بائر يكي از پژوهشگراني است كه مطالعات خود را بر سنت تفسيري مسلمانان بر آيات ناظر بر سلسله مراتب جنسيتي در قرآن متمركز ساخته است. او ضمن تقسيم‌بندي مفسران به مفسران سده‌هاي مياني و مدرن، معتقد است مفسران سده‌هاي مياني به سنت پايبند بودند و با بديهي دانستن سلسله‌مراتب جنسيتي، آيات ناظر بر سلسله‌مراتب جنسيتي را در هر دوره‌اي عملي و احكام مربوط به آنها را لازم‌الاجرا مي‌دانستند، اما از ميان مفسران مدرن، دسته‌اي به دنبال توجيهات علمي و عقلي براي آيات ناظر بر سلسله مراتب جنسيتي هستند تا اثبات كنند احكام اين آيات با شرايط كنوني مطابقت دارد كه بائر اين دسته را مفسران مدرنِ محافظه‌كار مي‌خواند. دسته ديگر با فاصله گرفتن از نگاه سنتي به آيات ناظر بر سلسله‌مراتب جنسيتي و دخالت دادن شرايط اجتماعي و فرهنگي در تفاسير خود، در پيِ ابطال تفاسير سنتي و ارائه تفاسير هرمنوتيكي و پاسخ‌هاي جديد به چالش‌ها‌ي روز هستند كه بائر اين دسته را مفسران مدرنِ تجديدنظرطلب مي‌خواند. بائر در نهايت، ادعا مي‌كند كه مفسران در هر دوره، تفاسير آيات ناظر بر «سلسله‌مراتب جنسيتي» را بنابر رويكرد خاص دوره زندگي خود به زن مي‌نگاشتند و اتخاذ اين پيش‌زمينه ذهني در ميان آنان، اجتناب‌ناپذير بوده است.