بررسي مظاهر رشد دانش، فرهنگ و هنر در زندگي اجتماعي ايرانيان باستان با نگرش به شاهنامه فردوسي

زواياي آشكار و پنهان تاريخ، فرهنگ و هنر ايران باستان در سطوح مختلف جاي تحقيق و پژوهش دارد. مظاهر رشد مدنيت و زندگي اجتماعي ملت ايران و سهم دانش، فرهنگ و هنر از عصر باستان، نمودهايي فراواني در منابع موجود دارد. شاهنامه ازاين‌جهت متن قابل‌تأملي است كه در اين جستار، به‌عنوان دريچه‌اي براي بررسي تاريخ تمدن ايران از آن استفاده شده است. ازجمله مظاهر رشد زندگي اجتماعي در عصر باستان كه مطابق جستار حاضر در شاهنامه شواهدش وجود دارد، مي‌توان به اهميت وجود باورهايي درباره اصول احترام در روابط خانوادگي، تعليم كودكان و جوانان، برخورداري از آموزش‌وپرورش، آيين‌هاي مرسوم در دربار پادشاهان، آيين استقبال و بدرقة ميهمانان و رعايت عدالت و تأمين امنيت‌هاي اجتماعي اشاره كرد. در سطح اقتصادي نيز نمودهايي از رشد توانايي در توليد محصولات متنوع كشاورزي و دامي و صادرات محصولات اين دو صنعت، همچنين رشد ديگر صنايع و هنرهاي ايراني، ارتقاي شهرسازي بر اساس اصول مهندسي و بهداشتي، افزايش عظمت و شگفتي فن‌آوري در ساخت بناهاي كهن مانند طاق كسري را بايد نام برد كه در شاهنامه شواهدي دارد. در سطح سياسي، استقرار حكومت مركزي، سازماندهي شهرها و پاسداري نيروي دريايي ايران در اقيانوس هند و در سطح فرهنگي، رشد كتابت و افزايش تنوع كيفي و كمي آثار مكتوب از ديگر مظاهر رشد تمدن است كه در شاهنامه بازتاب دارد. اين پژوهش، در جستجوي كشف دلالت‌هاي وجود تمدن پيشرفته در فلات ايران از عصر باستان، بر اساس تحليل و تطبيق منابع و آثار مختلف، با نگرش متمركز بر شاهنامه فردوسي صورت گرفته است