واكاوي زباهنگ «داد» در شاهنامۀ فردوسي بر مبناي الگوي مفهومي تحليل زباهنگ

شاهنامۀ فردوسي يكي از غني‌ترين منابع ادبي در شناسايي فرهنگ جاري در ميان قوم ايراني است كه عطف به ارتباط ميان زبان و فرهنگ مي‌توان از طريق فرهنگ‌كاوي زبان به آن الگوهاي فرهنگي دست يافت. به همين منظور در پژوهش كيفي حاضر با هدف بررسي زباهنگ داد به‌عنوان يكي از پربسامدترين زباهنگ‌هاي شاهنامه تعداد 263 قطعۀ زباني مرتبط با اين زباهنگ از متن اين اثر استخراج و از رهگذر الگوي مفهومي تحليل زباهنگ مورد مداقه قرار گرفت. بر اساس نتايج حاصل از تحليل داده‌ها زباهنگ داد بيشتر توسط افراد طبقۀ اجتماعي بالاي جامعه در موقعيت‌هاي عمومي و رسمي با اهداف الهي بودن و همگاني نمودن داد و لزوم رعايت آن براي بقاي حكومت، توأماني داد با آباداني و پيشرفت، شادي، نيكنامي و اعتبار دنيوي و اخروي، راستي، دانش، آرامش و تقابل آن با بيداد از طريق لحن‌هاي نصيحت‌آميز، جدي، ترغيبي، دعايي، معترفانه، طعنه‌آميز، معترضانه و غمگين در ميان شخصيت‌هاي شاهنامه رايج است و آگاهي آنان نسبت به اين زباهنگ در سطح فراآگاهي و هيجانشان از نوع مثبت است. همچنين اين زباهنگ نمايانگر فرهنگ جمع‌گرايي، كل‌نگر، اعتمادافزوده، شرم‌محور، خيرخواه، تساوي‌گرا و داراي استقلال احساسي در جهان متن شاهنامه است كه اين امر نشان‌دهندۀ رواج فرهنگي سالم و غني در آن جامعه است. بنابراين با توجه به نتايج اين پژوهش به نظر مي‌رسد مي‌توان با گسترش قطعات زباني مربوط به زباهنگ داد در شاهنامه در ميان مردم و مسئولان، گام‌هاي مؤثري در جهت اصلاح الگوهاي فرهنگي موجود در جامعۀ كنوني برداشت.