تأثير شاهنامۀ فردوسي بر كتاب رستم‌التواريخ

رستم‌التواريخ تأليف رستم‌الحكما، از طرفه كتب تاريخي است كه با زباني عريان‌، بسياري از حقايق عصر صفويه و قاجار را در برشي از تاريخ اين عهد به نمايش گذاشته است. رستم‌الحكما هم، قلمي روان و اديبانه و هم طبعي شاعرانه دارد. وي در كنار بهره‌گيري از آرايش‌هاي ادبي چون تسجيع، تشبيه و... در مواضع متعددي از كتابش، ابيات سرودۀ خويش را ذكر كرده كه بسياري از آن‌ها در بحر متقارب سروده شده است. تأثيرپذيري از شاهنامه و شخصيت‌هاي آن، در جاي‌جاي كتاب حاضر نيز نمود خاصي دارد. هدف اصلي ما در اين پژوهش بيان و دسته‌بندي نوعِ تأثيرپذيري رستم‌التواريخ از شاهنامه است. اين پژوهش متضمن چهار بخش است: 1- بررسي واژگان و تركيبات شاهنامه‌اي در نثر رستم‌التواريخ 2- بررسي اشعار حماسي رستم‌التواريخ و تأثير شاهنامه بر آن به همراه بررسي زبان حماسي اين اشعار 3- استشهاد به اشعار فردوسي در كتاب مذكور 4- بررسي جنگ‌افزارهاي شاهنامه‌اي در نثر اين كتاب. مطابق اين پژوهش، رستم‌الحكما سيزده شعر به سبك شاهنامه دارد كه برخي از ويژگي‌هاي زبان حماسي چون داشتن قافيه‌هاي اسمي، واژگان حماسي، تشبيهات حماسي و...باعث شده كه در موارد محدودي در پياده كردن الگوي زبان حماسي توفيق يابد، اما در بيشترِ موارد به علت ضعف تأليف و وجود حشو و داشتن زبان عاميانه، بدين كار توفيق چنداني نيافته است؛ بنابراين، با وجود توجه او به شاهنامۀ فردوسي، شعر او نضج و پختگي لازم را در حماسه‌سرايي ندارد.