نقش تعزيه در تحوّل و اِعلاي موسيقيِ ملّيِ ايران (از حضيض مجالس عشرت تا اوج معنويّت و تقدّس)

مطالعۀ تاريخ موسيقي نشان مي‌دهد كه ساز و آواز از زمان‌هاي دور، بيشتر در خدمت بزم شاهان و مجالس طرب و گناه بوده است. گزارش‌هايي كه از دربار ساسانيان و حضور نوازندگاني چون باربد و نكيسا در تاريخ ثبت شده، نشان‌دهندۀ آن است كه هنر موسيقي در خدمت صاحبان قدرت و ثروت بوده است و پس از اسلام نيز شاهد حضور خوانندگان و نوازندگان فراوان در دربار خلفاي اموي و عبّاسي و ساير سلسله‌هاي كوچك و بزرگ حكومتي هستيم. آميخته‌شدنِ آواز و موسيقي با مجالس طرب و گناه و باده‌خواري و شهوت‌راني، موجب گرديد تا در روايات بسيار و به تبعِ آن، فتاواي فقهاي شيعه، «غنا» حرام اعلام شود و مورد نهي شديد قرار گيرد. اين چگونگي تا قرن‌ها، ادامه پيدا كرد و غالبيّتِ استفاده از موسيقي در مجالس گناه، امكان معرّفيِ صورت‌هاي حلالِ آن را از ميان برد تا آن‌گاه كه تعزيه (شبيه‌خواني) به تسخيرِ ساز و آواز پرداخت و به يك‌يار اين هنر پُرجاذبه را به خدمت ترويج معارف ديني و نمايش مذهبي درآورد. در اين مقاله ضمن بررسيِ سير تاريخيِ تحوّل موسيقي (غنا) از حضور در مجالس عيش دربار تا شبيه‌خواني و تعزيه، به نقش اين آيين مذهبي در تغيير ماهيت موسيقي از حرام به حلال پرداخته شده است.