استاد جلال‌الدين همايي و عاشورانگاري او (با تأكيد بر ماهيت مناسك سوگواري)

اهميت قيام كربلا در تاريخ اسلام و جهان‌بيني شيعه سبب شده است كه از همان روزگار تا به امروز، متون متعدد و گونه‌گوني پيرامون آن نوشته شود. اهتمام به تدوين و تأليف چنين آثاري (فارغ از حالت توصيفي يا تحليلي‌شان) در عصر ما نيز ادامه يافته و اهل نظر را بر آن داشته است تا هريك از جنبه‌هاي قيام امام حسين (ع) را موضوع بحث و بررسي قرار دهند. از جمله آثار متأخر در اين موضوع، كتاب اسرار و آثار واقعۀ كربلا از مرحوم استاد جلال‌الدين همايي (1278ـ1359) است كه علي‌رغم اختصار و اجمال حاكم بر مطالب آن، به چهار وجه اساسي از واقعۀ كربلا مي‌پردازد و به همين سبب است كه جامعيت قابل‌توجهي دارد. مطالب اين كتاب، كه در حقيقت براي حاضران و مستمعان مجالس عزاداري امام حسين (ع) نوشته شده، از ريشه‌ها و زمينه‌هاي قيام آن حضرت تا ماهيت و تاريخ مختصر اين‌گونه مجالس را دربرمي‌گيرد. از ديگر مباحث كتاب يادشده مي‌توان به هدف‌شناسي امام حسين (ع) و آثار و نتايج قيام ايشان اشاره كرد كه هردو مسئله از اساسي‌ترين مسائل اين حوزه به حساب مي‌آيند. نثر نويسنده در اين اثر او روشن و روان است و به جهت التزام به مختصرنويسي معمولا از انباشتن كتاب از منابع و مأخذ تاريخي پرهيز دارد. ارزيابي انتقادي گزارش‌ها و منقولات تاريخي، و تأكيد بر سويه‌هاي معنوي و اخلاقي قيام سيدالشهدا (ع) نيز از ديگر نكات قابل‌تأمل در اين كتاب مرحوم همايي است.