ارزيابي گوناگوني و ساختار ژنتيكي برخي توده هاي بومي گل محمدي با استفاده از نشانگرهاي ISSR و RAPD

گل محمدي (Rosa damascena)، يكي از مهم ترين گونه هاي رز و از قديمي ترين گياهان دارويي و معطر جهان است. تكثير اين گياه از طريق غيرجنسي است، با اين وجود، به دليل تنوع در بوته هاي مادري اوليه، اين سوال مطرح است كه آيا توده هاي كشت شونده اين گياه در ايران، همه كلون هستند؟ يا داراي تنوع ژنتيكي نيز مي باشند؟ در اين تحقيق، تنوع و ساختار ژنتيكي 6 توده گل محمدي از استان كاشان (برزوك، نياسر، آذران، كلپه، خيرآباد و آهسته) و يك توده از همدان (بهار)، در مجموع 54 گياه، به وسيله 9 نشانگر ISSR و 9 نشانگر RAPD مورد پيمايش ژنتيكي قرار گرفتند. آغازگرهاي ISSR در مجموع77 باند توليد كردند كه 61 باند چند شكل (79%) بودند. آغازگرهاي RAPD نيز 81 باند توليد كردند كه 54 باند چند شكل (66%) بودند. تجزيه خوشه‌اي نمونه‌هاي گل محمدي (54 گياه) را به 8 گروه تقسيم نمود. تنوع درون توده‌ها با استفاده از ميانگين شاخص تنوع ژني ني (h) و شاخص اطلاعاتي شانون (I) با نرم‌افزار POPGENE مورد بررسي قرار گرفت. بيش‌ترين تنوع ژنتيكي در توده همدان (13/0=h و19/0=I) و كم‌ترين در توده آذران (07/0=h و10/0=I) مشاهده شد. ميانگين نسبت آلل‌هاي مؤثر (Ne) به آلل‌هاي مشاهده‌شده (Na) در ميان كل توده ها برابر با 91/0 بود. هم‌چنين براي بررسي تنوع ژنتيكي بين توده ها و واريانس مولكولي (AMOVA) از دو نرم‌افزار POPGENE وGENE ALEX استفاده شد. تمايز ژنتيكي نسبتا پاييني )11/0= (Gst در بين توده ها مشاهده شد. تنوع ژنتيكي درون توده ها نيز نسبتا پايين بود)16/0= (Hs. ميزان جريان ژني(Nm) به دست آمده بين توده هاي گل محمدي مورد مطالعه 97/3 بود. در بررسي ساختار توده با استفاده از نرم‌افزار STRUCTURE، توده‌هاي گل محمدي مورد مطالعه به4 زيرگروه ژنتيكي تقسيم شدند. شاخصهاي محاسبه شده در اين پژوهش، نشان داد كه با وجود تكثير غير جنسي گياه در ساليان متمادي، يك ميزان اندكي از تنوع ژنتيكي در توده ها مشاهده مي شود.