جايگاه فضاي عبادي - مذهبي در نظام معماري خانه زرتشتي با تاكيد بر مباني اعتقادي زرتشتيان (نمونه مورد مطالعه: خانه‌هاي زرتشتي نشين يزد )

آنچه معماري خانه هاي جوامع ايدئولوژيك و مذهبي را از ساير معماري منازل مسكوني جهان جدا مي كند احترام به انسان و فضا در تعريف مفهومي خاص از خانه براي بيان مفهوم سكونت ميباشد. مفاهيم ي كه برگرفته از جهانبيني اعتقاد ي - آييني ساكنين استفاده كننده از اين خانه ها ميباشد. جامعه زرتشتيان به دليل پيشينه تاريخي و معماري مختص به خود در بخشي از تاريخ ايران به عنوان نقطه عطفي از معماري سنتي ايران داراي ويژگي هاي خاصي است كه معماري ميراث مسكوني آن را از ساير الگو هاي معماري ايران متمايز مي كند. با توجه به سبك زندگي زرتشتيان و اهميت اعتقادات ديني – مذهبي نظام فضايي خانه داراي ساختاري متفاوت است كه بتواند پاسخگوي نيازهاي رفتاري و عملكردي ساكنين اين خانه ها باشد. در باب اهميت ارزش هاي عبادي و ستايش پروردگار در اعتقادات زرتشتيان همواره التزام به وجود فضايي به عنوان فضاي مختص عبادت در خانه هاي زرتشتيان مورد توجه بوده است. از اين رو پژوهش حاضر درصدد است تا با بررسي مباني اعتقادي زرتشتي به شناخت و معرفي جايگاه فضاي عبادي – مذهبي در خانه هاي زرتشتي نشين شهر يزد بپردازد. براي اين منظور ابتدا مباني مرتبط با بينش هاي عبادي و اعتقادي از مباني ديني زرتشتيان مستخرج و مفاهيمي عيني و متناظر با معماري بعنوان چارچوب نظري تحقيق تبيين گرديد. در همين راستا پژوهش حاضر با بررسي معماري خانه ها سعي بر شناخت و معرفي فضاي مختص عبادت در نظام ساختاري خانه هاي زرتشتي نشين شهر يزد دارد. روش پژوهش، توصيفي - تحليلي است و باهدف توسعه اي و با بهره گيري از اسناد، مطالعات ميداني و مصاحبه انجام شده و در نهايت، تحليل داده ها بر طبق روش كيفي و از طريق مقايسه و تفسير و استدلال منطقي بوده است. نتايج تحقيق نشان ميدهد در نظام فضايي خانه هاي زرتشتي يزد فضايي وجود دارد با نام )پسكم مس( كه اين فضا صرفا مختص برگزاري نماز و ستايش پروردگار و همچنين برگزاري فعاليت هاي مذهبي در خانه بوده است. اين اتاق كه در ارتباط با حياط 4 پسكم خانه است همواره در جبهه غربي خانه و رو به شرق قرار دارد به دليل آنكه قبله زرتشتيان نور و روشنايي است لذا همواره اين فضا رو به محل طلوع خورشيد قرار داشته تا با برخورد اولين پرتوهاي خورشيد به ساكنين يادآور شود كه زمان انجام نيايش فرارسيده است. از جمله ويژگي هاي اين فضا التزام به داشتن طهارت براي ورود به فضا، ارتفاع بلندتردر برخي خانه ها، كف سازي نفوذ ناپذير، رو به شرق بودن فضا و ارتباط داشتن با اتاق مذهبي پاك ميباشد. بهطور كلي خانه زرتشتي علاوه بر اينكه محلي است براي زندگي فضايي است به جهت عبادت.