جستاري بر مقررات باروري مصنوعي در حقوق ايران و اسلام با نگاهي اجمالي بر اسناد بين المللي

مقدمه: انسان داراي توانايي و قابليت بالقوه براي فرزندآوري است كه بيماري هاي ناشي از عدم باروي و يا مشكلات حقوقي و شرعي در كشورهاي اسلامي ناشي از نقض حقوق باروري و جنسي، بخش قابل توجهي از ناباروري و حقوق آن را در جهان به خود اختصاص داده است. توجه به حق باروري با توسعۀ تكنولوژي هاي كمك باروري و هم چنين روش هاي جلوگيري از بارداري روزبه روز رو به افزايش است. از اين رو اهميت موضوع تشكيل خانواده و فرزندآوري در اسناد بين المللي و حق بر آن سبب شده تا در جامعه جهاني توجه ويژه اي به موضوع تشكيل خانواده و سياستگذاري در خصوص كيفيت و ارتقاي سطح كيفي آن گردد. روش كار: در اين مطالعه مروري، مرور مستندات در بازه زماني 1341 تا 2013 و با جستجو در پايگاه هاي اطلاعاتي و وب سايت سازمان هاي بين المللي PubMed Google Scholar با استفاده از كليد واژه هاي حقوق باروري، ، حقوق جنسي، سلامت باروري، سلامت جنسي و حقوق بشر صورت گرفت. مقالات، گزارش ها و انتشارات رسمي سازمان بهداشت جهاني، سازمان ملل متحد، فدراسيون بين المللي تنظيم خانواده، بنياد سازمان ملل متحد براي فعاليت هاي جمعيتي، مركز حقوق باروري، مؤسسه گات ماچر و مؤسسه غير انتفاعي آيبيس به ميزان جمعا 11 بيانيه و كنوانسيون و 4 سند فرهنگي مورد مرور قرار گرفت. همچنين نتايج حاصل از تحليل محتواي قرآن كريم در اين مرور مورد استفاده قرار گرفت. يافته ها: حق تشكيل خانواده و باروي حقوق اساسي فرد است كه در اسناد بين المللي حقوق بشر اعم از جهاني و منطقه اي به آن اشاره شده است و دولت ها تكاليف سلبي و ايجابي نسبت به افراد براي اعمال اين حق دارند. شيوه هاي جديد كمك باروري و باروري بدون رابطه جنسي نيز يكي از طرق كمك به اعمال اين حق مي باشد به ويژه براي زوجيني كه امكان باروري به نحو طبيعي را ندارند. براي دسترسي به اين فناوري ها بر اساس اصول حقوق بشري از جمله اصل آزادي،اصل برابري وممنوعيت تبعيض و اصل مصالح عاليه كودك پرداخته دراسناد و قوانين بين المللي وحقوق بشري پرداخته شده است كه درقوانين داخلي گاه باوچالش هاي جدي مواجه هستيم. نتيجه گيري: امروزه فناوري و زيست فناوري هاي نوين، امكان اهداي گامت و جنين را به زوجين نابارور فراهم آورده است. به كارگيري رو ش هاي جديد پزشكي گرچه به لحاظ توسعه وتحول اين رشته از معارف بشري چشم گير و خيره كننده است اما در عرصه هاي مختلف اخلاقي، فقهي و حقوقي موجب بروز پرسش ها و بعضاً مشكلاتي شده است كه پاسخ به آن ها نيازمند تأملي جدي و تحقيقي گسترده و همه جانبه است. تشتت آراي فقها، حرمت برخي از طرق جديد بارداري مصنوعي هم چون استفاده از اسپرم بيگانه از منظر اكثر فقها و جواز استفاده از منظر برخي ديگر، و يا استفاده از تخمك بيگانه و نيز پرورش در رحم ثالث از موضوعاتي است كه مستمسك آراي متعارض از سوي فقها و حقوقدانان گرديده است. تجارب قانونگذاري كشورهاي پيشرو حاكي از اين است كه درمان ناباروري امري مهم و نيازمند مطالعات چند سويه و شناسايي اهداف كلي وسياست هاي حمايتي كلان است.