يكپارچگي اقتصادي و تجاري سازمان همكاري اقتصادي اكو و ايران: ارزيابي بلندمدت

منطقه‌گرايي در تحقق اهداف توسعه، اين ضرورت را براي ايران ايجاد كرده تا با نگاهي عمل‌گرايانه در اولويت‌ها و نتايج راهبردي همكاري با بلوك‌هاي فعال در منطقه تصميمگيري و انتخاب نمايد. در مقاله حاضر تلاش شده است تا با بهره‌گيري از چارچوب تئوريك «منطقه‌گرايي» و همگرايي‌ها ذيل اتحادهاي منطقه‌اي در پاسخ به اين پرسش كه از شكل‌گيري اكو تاكنون، «همگوني شاخص‌هاي اقتصاد كلان» و «همگرايي تجارت درون و فرامنطقه‌اي» با رويكرد روش پژوهش تحليل محتوا مورد كاوي تطبيقي در اين نهاد منطقه‌اي محقق شده است؟ اين فرضيه مطرح است كه «با وجود اهداف كاملاً اقتصادي اكو، همگوني اقتصادي و همگرايي تجاري در اكو محقق نشده و از وضع مطلوب، فاصله دارد». مطالعه حاضر در راستاي ارائه پاسخ به اين پرسش‌ها است كه چه ارزيابي از عملكرد گذشته و دورنماي تجارت درون منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي اكو و جايگاه ايران است؟ و آيا با گذشت 4 دهه از شكل‌گيري اكو و الحاق تعدادي از كشورها به آن و افزايش اعضا، تغيير و تحولات تجاري اعضا ناشي از اثر ايجاد تجارت بوده است يا انحراف تجارت؟ هدف اصلي مقاله، ارزيابي كارآمدي و موفقيت يكپارچگي و همگرايي اقتصادي اكو و ايران است. براي اين منظور، دو معيار عمده همگرايي منطقه‌اي «همگوني شاخص‌هاي اقتصادي» و «درجه همگرايي تجارت» براي اكو و 10 عضو آن طي دوره 2022-2001 مورد سنجش و ارزيابي قرار گرفته است. نتايج مطالعه نشان مي‌دهد طي دوره مورد مطالعه، شكاف و دامنه پراكنش درآمد سرانه براي برخي كشورها روبه كاهش و براي برخي ديگر تغييرمعني‌داري نكرده است و همگوني شاخص‌هاي توسعه براي تمامي اعضاي اكو در بلندمدت همگرا نبوده است. همچنين، نتايج مطالعه نشان مي‌دهد كه طي دوره مورد مطالعه، افزايش سهم تجارت درون منطقه‌اي سازمان و ايران همسو با توسعه تجارت نبوده است و توسعه و تعميق تجارت درونمنطقه‌اي نه‌تنها به توسعه تجارت ايران منجر نشده، بلكه به انحراف تجارت نيز انجاميده است. تحليل نتايج حاكي است كه عدم توسعه تجارت درونمنطقه‌اي ناشي از ساختار تجاري ضعيف ايران است و هم‌اكنون امكان توسعه تجارت درون منطقه‌اي و همگرايي ايران با سازمان ضعيف به نظر مي‌رسد. با توسعه و ارتقاي ساختار اقتصادي - تجاري ايران و ارتقاي مزيت‌هاي نسبي به مزيت‌هاي رقابتي، امكان بهره‌گيري از منافع همگرايي فراهم مي‌شود.