شماره ركورد كنفرانس :
5302
عنوان مقاله :
هزر ل جەم خاني
پديدآورندگان :
حسين هلبين محمد پشكا زمانێ كوردي، كوليژا پەروەردا و بنيات، زانكويا دهوك، هەرێما كوردستانێ - عيراق
كليدواژه :
بكورتي هندەك ژ بابەتێن هزري لجەم (خاني) ئەڤەنە:
عنوان كنفرانس :
دومين همايش بين المللي پژوهش هاي ميان رشته اي در پرتو زبان عربي و جريان هاي ادبي
چكيده فارسي :
هزر يان هزرڤان د مێژوويا مللەتا دا دەريايەكا بێ بنە و زانستەكێ ب ڤەرێژە لناف كوما زانستا....هەروەسا (هزرڤان) لجەم مللەتا مرووڤێت پيروز و بها گران و ژێهاتي نە، مللەتێت جيهانێ بەرگێت مەزن ژ پەرتوكا بو هزرڤانێت خوە داناينە و ب درێژاهيا چەندەها چەرخا ل دويڤ چووينە و هزرێت وان بەلاف كرينە وێ هە زەردەشت نيتشە و هيگل و هەتا دگەهتە ماركس...وهتد. هزر ئانكو (فكر) دگەل فەلسەفێ د نێزيكي ئێكن كێ ژ وان كەفنترە نە ديارە لێ وەسا تێتەديتن (هزر) كەفنتربيت ژ (فەلسەفـێ) ئان كو هزر يا هاتيە قالب دان و تەنظير كرن و بويە (فەلسەفە) و هزرڤانێت مەزن ب ناڤێ فەيلەسوفا هاتنە نياسين....لێ فەلسەفە پوختەكرنا (هزر) ێ يە يان نويكرنا وێ يە. بەلكو يا دروست ئەوە كو فەلسەفە تايەكە يان چەقەكە ژ (هزر) ێ ڤەبوي چو جارا ژي تا ژ ماكا خو گرنگتر نينە.ئانكو فەلسەفە مەزن و بەرفرەهـ بوويە و بووينە چەندين بيردوز و خاندنگەهـ لێ جهێ (هزر) ێ نە گرتي يە، و (هزر) لەغو نەكريە بەلكو بەروڤاژي هندێ فەلسەفە ل ڤي سەردەكي بەرەف لاوازيێ دچيتە ڤە و (هزر) بەرەف تەووژم و هێز خور خورێ بەلافبونێ دچيت. فەلسەفەخواندنا هەبوونێ يە (الوجود) ب ئاقلي پەيڤەكا يوناني يە ب مەعنا (حب الحكمە) و ئاخفتنێت دوور و درێژ لسەر فەلسەفێ هەنە ئەم لدويف ناچين چونكي بابەتێ مە نينە ... (هزركرن – thinking) ئەو بزاڤا مەژي يە يا ئەم پێ دگەهينە زانينێ. هزر يان (فكر) بيرتيژي و لێ نێريەكا كويرە بو هەمي لايێت ژيانێ و مللەتي و مروڤايەتيێ، ئەو هزركرن و بير تيژي ژ زانيين و كوير بوون هويربوونا وي كەسي يە د ژيانێ دا و لێكدان و كێم كرن زێدەكرنا هو و ئەگەرا يە د هەمي دەليڤا دا هزر هەمي بابەتا دگريت (ئايين، سياسەت، زانست، كومەل، پەروەري، ئابوري....هتد). مروڤێ (هزرڤان) يان هزركەر يان مفكر گەلەك جارا كومەلێ وي دژي وي د راوستيت چونكي هزرا وي و بيرتيژيا وي چەند سالەكا يان چەند سەد سالەكا بەري كومەل و جڤاكێ وي يە.. لدەمێ دياركرنا هزر و بيرا كومەلي وي هيش بارا پتر نەگهشتي يو وي ئاستێ وان هزر و بيرا لەوما دژي وي د راوستيت يان ژي هەر چونە بيت باوەر ژێ ناكەن برەنگەكێ زانستي بێژين خواندنێت سايكلوجي دياردكەن كو 95% ژ خەلكي خودانێن زيرەكيا ئاساينە (عادي) نە ,ئه و 5% ئەوێت دي 2.5%ژي ژ وان گەلەك د بێ هش و بيرن 2.5% زيرەك و بير تيژن برەنگەكێ ئاساي رێژا 97.5%ژ ئاستێ بلندێ زيرەكيێ نزمترن ئەو 2.5% يێت مايي ژي نە هزرڤان و زانا و فەيلەسوفن و زانا ژ هەر مليونەكێ يان چەند مليونەكا چێدبيت ئێك دناف دا دەركەفيت....... هزر يان (فكر) مە گوت ل گەلەك لايێت ژيانێ دەردكەفيت (گاليلو)ێ ئيتالي ب (هزرڤان) تێتە هژمارێ هەر چەندە ل مەيدانا زانستي كاردكر..(نيوتن) زانايێ فيزيايي يێ نافدار هزرڤانە (مندل) هزرڤانە ل قادا ئابوري ماركس و ئادەم سميث هزرڤانن و بسمارك و تشرشل و لنكولن و لينين د سياسەتێ دا هزرڤانن دوستويفسكي طاغور هزرڤانن. مللەتێ كورد ژي چجارا بێ هزرڤان و زانا و شارەزا نەبوويە د هەمي مەيدانا دا تنێ ئەو يا هەي شارستانيامە و ڤەرێژا مە هزرڤانێت مە كێم هاتينە نڤيسين دوژمنا نەهێلايە بێتە دياركرن و چاسپاندن مە دڤێت ئەم هەر د وێ قادێ دا ب خەبتين بەلكي ئەڤێ ما و ئەڤێ ژ وان قورتال بوي ئەم لێ ڤەكولين و نرخا وێ دياربكەين و هەلسەنگينين.. مە ژ هەميا (خاني) هەلبژارت چونكي مە باوەري هەيە كو هزرڤانەكێ مەزنە و بەرهەمێ وي يێ سەرەكي (مەم و زين) لبەر دەستە ئەم ل وێ باوەرێ ينەلايێ (هزر)ێ ل جەم خاني بباشي و تێر و تەسەلي نەهاتيە ڤەكولين هەر بتنێ مەعنا لپەيڤا هاتيە دان لەورا فەرە بێژم ئەڤ ڤەكولينا تايبەت ب هزرڤانيا (خاني) يە و زانين و شارەزايا وي دژيانێ دا....هزر لجەم خاني ديار و ئاشكرايە وەكي هەمي هزرڤانا ل نفێسينا وێ ديارە ل مەم و زين خو نە ل جهەكێ و ل بابەتەكي بەلكو ل گەلەك لايا ئاشكرايە هزرڤان ودوريربينە و بيندەيە هەروەكي وي گەلەك جارا پەيڤا (فكر) د مەم و زينێ دا بكارئينايي..... بكورتى هزرڤانيا وي و (راي) و بوچونێت وي لڤان جها د ئاشكرانە وسەرنج راكێشن د ڤێ ئەم هوير لێ بنێرين :