شبيه سازي پويايي روند بيابان زايي مبتني بر رويكرد تفكر سيستمي؛ مروري بر اصول و ساختار

Dynamic Simulation Model of Desertification trend Using Systems Thinking Approach: a review of principles and structure

بيابان يك اكوسيستم پيچيده و بيابان‌زايي يك فرآيند پويا، همراه با تهديد و خطر جدّي براي محيط-زيست و انسان است. شبيه سازي سيستم هاي محيطي مبتني بر فرآيند دو نظام طبيعي و انساني، درك و شناخت عملكردي اكوسيستم‌ها را فراهم مي‌سازد. پويايي سيستم (System Dynamic) به عنوان شاخه اي از تفكّر سيستمي است كه به ارائه مدل مفهومي و شبيه سازي آن بر مبناي اين تفكّر، براي بررسي و مطالعه رفتار سيستم هاي پيچيده همچون بيابان‌زايي و تخريب سرزمين مي پردازد. مدل سازي ديناميك بيابان زايي به عنوان تابعي از عوامل طبيعي همچون اقليم، زمين شناسي، خاك و فعاليت هاي انساني مانند؛ افرايش جمعيت، تغيير كاربري اراضي، توسعه اراضي شهري، كشاورزي و دامداري براي پيش بيني خطر بيابان زايي و حمايت از سياست گذاري احياء اراضي تخريب شده لازم و ضروري است. پژوهش حاضر با رويكردي اكتشافي- مروري و با هدف شناسايي عوامل اصلي تأثيرگذار در گسترش بيابان‌زايي با استفاده از رويكردهاي مفهومي DPSIR و معرفي روشي مناسب براي مدل‌سازي ديناميك تغييرات بيابان‌زايي بر اساس مدل سازي فضايي و مدل ديناميك سيستم فضايي (Spatial System Dynamic) همراه با نمودارهاي علّي-حلقوي ارائه شده است. در اين پژوهش براي نمونه، نمودار علّي-حلقوي دو زير مجموعه از عوامل موثر در گسترش بيابان‌زايي مانند؛ افزايش چراي دام و تغيير كاربري اراضي بر تخريب پوشش گياهي و فرسايش خاك مورد بحث قرار گرفته است. اميد است روش ارائه شده، امكان تغيير رويكرد مديريت اراضي طبيعي مبتني بر مديريت ريسك را توسعه داده و توجه برنامه‌ريزان محيطي را در مدل-سازي تغييرات و كاهش خسارت ناشي از آنها فراهم سازد.

The desert is a complex ecosystem and desertification is a dynamic process and a serious risk with environmental and human threats. Simulation of natural or human systems with scientific model is used to understand their performance. System dynamic is a branch of system thinking that provides a conceptual model and its simulation based on this thinking, to investigate and study the behavior of complex systems such as desertification. Modeling the dynamics of desertification as a function of natural factors such as climate, geology, soil and human activities such as population growth, land use change, development of urban land, agriculture and animal husbandry to predict the risk of desertification and support It is necessary and necessary for the rehabilitation of destroyed lands. The current research with an exploratory-review approach and with the aim of identifying the main influencing factors in the spread of desertification using DPSIR conceptual approaches and introducing a suitable method for modeling the dynamics of desertification changes based on spatial modeling and the spatial system dynamic model and diagrams Causal-circular is presented. In this research, for example, the causal-circular diagram based on key performance variables and effective factors on desertification has been discussed for two subsets of the effects of animal husbandry and soil erosion in the expansion of desertification. It is hoped that the presented method will develop the possibility of changing the approach of natural land management based on risk management and provide the attention of environmental planners as well as experts in the field of environmental risk management in modeling changes and reducing the damage caused by them.