تأمّلي بر كاركرد موضوعي معنايي«ترغيب»، در بخش پهلواني شاهنامۀ فردوسي

هدف و زمينه اين پژوهش به كار گيري ساختارهاي معنايي ترغيبي، فرآيندي است كه در تمام انواع ادبي ملل مختلف و از جمله ايران، جزء عناصر محتوايي مهم و تعيين‌كننده بوده است. با توجّه به همين اهميّت، مسألۀ پژوهش حاضر، بررسي كاركرد موضوعي- معنايي «ترغيب»، در بخش پهلواني شاهنامۀ فردوسي است؛ تا انواع كاركرد جلوه‌هاي ترغيبي به ‌كار رفته در القائاتِ موضوعي‌ـ محتواييِ كلام فردوسي دانسته شود. اين پژوهش، به شيوۀ توصيفي- تحليلي انجام گرفته است كه هم شامل طبقه‌بندي انواع، تبيين بسامدها و استدلال دربارۀ برجسته‌ترين بسامدهاست و هم ناظر بر توضيح و تحليل كاركردهاي موضوعي‌– معنايي است. مهم‌ترين نمود‌هاي معنايي ترغيب، در بخش پهلواني شاهنامۀ فردوسي عبارتند از: جنگ و موضوعات مربوط به آن، صلح، امان دادن و چشم‌پوشي از مجازات و خردورزي. از ديگر سو، بيشترين ترغيب‌كنندگان نيز رستم، افراسياب و كيخسرو هستند؛ هم‌چنين رستم، سپاه ايران و افراسياب بيش از ساير شخصيّت‌ها، به مؤلّفه‌هاي معنايي ترغيب شده‌اند. با توجّه به يافته‌هاي اين پژوهش، مي‌توان نتيجه ‌گرفت كه ترغيب، كاركردي تعيين‌كننده و مهم در بخش پهلواني شاهنامۀ فردوسي دارد كه اين امر نشان‌دهندۀ پيوند قابل ‌بررسي نوع ادبي حماسه، با مفاهيم ترغيبي است. در حقيقت، فردوسي انواع كاركردهاي معنايي را با ترغيب همراه كرده ‌است؛ هم‌چنين همان‌طور كه انتظار مي‌رود، از آن‌جايي كه پيكار و مبارزه در حماسه تعيين‌كننده و غالب است، در مفاهيم ترغيبي فردوسي هم بيشترين نمود را دارد، هم‌چنين بيشترين محمل ترغيب‌هاي فردوسي، گفت‌وگوي شخصيّت‌هاي داستان‌هاست.