پويش و واكاوي در احوال و انديشه شاعر تركمن صحرا؛ مختومقلي فراغي

مختومقلي فراغي از عارفان و شاعران بزرگ قرن 12ه.ق تركمن صحرا است كه اشعار و افكار وي، همواره براي ادب‌دوستان و فرهنگ‌شناسان، الهام بخش بوده و ذهن و روح آن‌ها را به خود مشغول داشته است. فراغي مبناي انديشه و احساس خود را متّكي بر اصول اسلامي كرده و همواره شعرهايش با مفاهيم ديني عجين بوده است؛ از همين رو ديوان سترگش يكي از اساسي‌ترين ابزارها و تكيه‌گاه‌هايي است كه خوانندگان را به سرچشمه عظيم معنوي و فرهنگي رهنمون مي‌سازد و موجبات القاي خصايص اخلاقي و زدايش رذايل اخلاقي را از مردم خود فراهم مي‌آورد. ديوان مختومقلي فراغي مشحون از انديشه‌ها و تفكرات عرفاني و ديني، نكات دقيق اخلاقي، سياسي و اجتماعي و نيز دربرگيرندة مضامين لطيف غنايي و اوصاف زيبايي از طبيعت است. چكامه‌هاي عارفانه وي كه حاصل تجربة مستقيم خود شاعر و مايه‌گرفته از دل‌ و جان اوست، سرشار از لطايف عرفاني و دقايق روحاني است. توجه به خاندان نبوت نيز از ويژگي‌هاي بارز كلام و بيان مختومقلي است. در اشعار وي ضرب‌المثل‌ها و سخنان حكيمانه چون مرواريدهاي درخشان در پي هم مي‌آيند. در نتيجه كنكاش در آثار اين شاعر، مبرهن شد كه وي عارفي متعهد و كنشگري اجتماعي است كه رسالت خويش را در ارتقاء آگاهي‌ مردم، اتّحاد و يكپارچگي ملّت خويش و مبارزه با ستمگران مي‌ديده و همچنين همدلي و همدردي با مردم مهم‌ترين دغدغة وي بوده است. در اين جستار برآنيم تا با عنايت بر مطالعات كتابخانه‌اي و رجوع به يافته‌ها، مصاحبات ارزشمند صاحب‌نظران و ادب‌دوستان و پژوهش هاي صورت گرفته در زمينة مختومقلي فراغي، به تحليل، بررسي و تكوين احوال، انديشه و ثمرة وجود اين شخصيت والامقام بپردازيم.