مناسك رازوارانۀ مرگ در آيين زرتشتي

«مرگ» انديشه‌اي است كه همواره ذهن آدمي را به خود مشغول داشته‌ و براي چاره‌جويي در برابر اين پديدۀ ناگزير انبوهي از آداب و باور پيرامون آن شكل گرفته و تبديل به يكي از مهم‌ترين آيين‌هاي تشرف در تاريخ زندگي بشريت گرديده است. اصطلاح رازآموزي يا تشرف بر مجموعه‌اي از مناسك و آموزش‌هايي گفته مي‌شود كه تكرار كهن‌الگوهاي ذهني هر جامعه‌اي است و در نهايت موجب ايجاد تغيير و تحولي بنيادي در وضعيت جسماني، فرهنگي، ديني و اجتماعي فرد مشرف يا رازآموخته مي‌شود. به عبارتي رازآموزي و تشرف موجب تغيير در وضعيت وجودي فرد نوآموز گرديده و او را به شخص ديگري متفاوت با آنچه بوده، تبديل مي‌كند و زندگي نويني براي نوآموز رقم زده مي‌شود.گرچه مناسك مربوط به تشرف در گذر زمان دستخوش دگرگوني شده، ولي كماكان تا به امروز به حيات خود ادامه داده است و در تمامي لحظات برجسته و حساس زندگي آدمي از زمان تولد، بلوغ، ازدواج تا مرگ اجرا مي‌گردد. اين مقاله براي نخستين بار با نگاهي موشكافانه به بررسي آيين‌هاي تشرفي مرگ در باور ايراني پرداخته است و مشخص نموده است كه مراحل سه‌گانۀ «گسست، گذار و پيوست» كه در تمامي آيين‌هاي تشرفي قابل تشخيص است، در مناسك تشرفي مرگ در باور ايراني تفاوت اندكي به خود گرفته كه البته مي‌تواند ناشي از انديشۀ دوگانه‌پرست ايراني باشد: بنابر پژوهش حاضر مي‌توان هر يك از مراحل گسست، گذار و پيوست را در آداب ايراني به دو بخش «گسست نخستين وگسست نهايي، گذار دو وجهي، پيوست نخستين و پيوست نهايي» دسته‌بندي نمود. اين پژوهش به شيوۀ كتابخانه‌اي و سندكاوي انجام شده و به روش استقرايي، برپايۀ مشاهده جرئيات و ارتباط آنها با يكديگر براي رسيدن به قوانين كلي، انجام شده است.