طبقه بندي پتانسيل تهاجم گونه هاي غيربومي ايران در سطوح استاني و منطقه اي با استفاده از داده هاي اقليمي

Predicting the Invasion Potential of Non-Native Plants in Iran at Regional and Provincial Scales Using Climate Data

گونه غيربومي پس از ورود به منطقه جديد، با سرنوشت هاي مختلفي روبرو مي شود: 1( عدم موفقيت در كلوني، 2( موفقيت در كلوني ولي غيرموفق در استقرار كه تنها به صورت اتفاقي در برخي مناطق رؤيت مي شود، 3( موفقيت در استقرار و به دست آوردن تابعيت و 4( موفقيت در استقرار و تهاجم. سؤال مطرحِ مهم اين است كه در مورد يك گونه غيربومي چطور پيش بيني كنيم كه سرنوشت اين گونه كدام يك از اين چهار حالت خواهد بود. روش هاي معمول طبقه بندي ريسكِ تهاجم مثل آيكات 1 ، يك گونه را براساس منابع علمي به چاپ رسيده ارزيابي مي كند. در اين روش ها معمولاً حداكثر خطرِ گزارش شده، مورد توجه قرار مي گيرد و يك ارزيابي كلي از پتانسيل خطر تهاجم گونه ارايه مي دهند. اما وقتي پاي اتخاذ تصميمات مديريتي اعم از قوانين قرنطينه اي و اعمال كنترل هاي سخت در مورد گونه ها در ميان باشد لازم است پيش بيني دقيق تر و در سطحِ منطقه مورد مديريت باشد و اتكا به يك رتبه بندي كلي، كافي نيست. در اين مقاله، روش آر-آي-سي 2 معرفي مي شود با اين هدف كه بگويد كدام يك از چهار سرنوشت ذكر شده در بالا، احتمالاً پس از معرفي اين گونه به وقوع خواهد پيوست. در روش آر-آي-سي، ابتدا گونه غير بومي بر اساس روش هاي ارزيابي و طبقه بندي خطر، نمره دهي گردد. سپس، براي گونه مورد نظر، ضريب تناسب اقليمي 3 محاسبه مي گردد. حاصل ضربِ ضريب تناسب اقليمي در نسبت ريسكِ 4 گونه غيربومي كه قبلاً نمره دهي شده، عددي بين صفر و يك است كه مقدار آر-آي-سي گونه را در نقطه جغرافيايي مورد نظر بيان مي كند. آر-آي-سي بيش از 0.8 ، نشان دهنده ريسك بسيار بالاي گونه ) VHR ( در نقطه مكانيست كه براي آن محاسبه شده است. آر-آي-سي بين 0.6 و 0.8 نشان دهنده ريسك بالا ) ،)HR بين 0.4 و 0.6 نشانگر ريسك متوسط ) MR (، بين 0.2 و 0.4 نشانگر ريسك اندك ) LR ( و كم تر از 0.2 حاكي از ريسك تهاجم بسيار اندك و قابل چشم پوشي ) NR ( است. در مورد گياهان غيربومي كه با اهداف اقتصادي، دارويي يا زينتي معرفي مي شوند روش آر-آي-سي اهميت بيش تري پيدا مي كند چرا كه به شكلي دقيق تر مي تواند احتمال تهاجم گونه مورد نظر را در منطقه اي كه قرار است وارد شود پيش بيني نمايد. ضمناً مي تواند بگويد كه در استان هاي مجاور، آيا احتمال تهاجم گونه زياد است يا خير و به اين ترتيب در وضع قوانين قرنطينه اي نيز مي تواند به عنوان ابزار پبش بيني مورد استفاده قرار گيرد. از روي هم قرار دادن نقشه آر_آي_سي 27 گونه غير بومي، بطور كلي نواحي ساحلي درياي خزر )استان هاي گيلان و مازندران(، نمره VHR و HR را نشان مي دهند و استان هاي همجوار گيلان و مازندران مثل آذربايجان شرقي، اردبيل و گلستان يا در مناطق HR قرار مي گيرند و يا حداقل تحت رده بندي MR هستند. همچنين برخي مناطق در غرب )استان هاي كردستان و لرستان(، جنوب )استان هاي بوشهر و هرمزگان( و جنوب شرق )استان سيستان و بلوچستان( نيز جزء مناطق MR محسوب مي شوند.

There are various potential outcomes for a non-native species introduced to a new area: 1) Unsuccessful in establishing colonies, 2) successful in establishing colonies but not becoming fully established, remaining a casual species, 3) Successful in establishing a population and becoming a naturalized species, and 4) becoming invasive. Predicting the destiny of a non-native species after introduction is a crucial question. Current methods, such as EICAT (Environmental Impact Classification for Alien Taxa), score species based on scientific documents to deliver a general classification. However, when it comes to decisionmaking, more advanced predictions at a regional scale are necessary. To address this need, we propose the Regional Impact Classification (RIC) method, which can predict the fate of non-native species after their introduction into a new area. The RIC method combines EICAT scores with climate suitability coefficients derived from Species Distribution Models (SDMs) to create an impact score ranging from 0 to 1. Regions along the Caspian seashore, specifically Guilan and Mazandaran provinces, show very high-risk (VHR) and high-risk (HR) scores. Generally, areas surrounding the Caspian Sea, including Eastern Azerbaijan, Ardabil, Guilan, Mazandaran, and Golestan, exhibit at least a medium-risk (MR) level of impact risk. Additionally, some areas in the west (Kurdistan and Lorestan provinces), south (Bushehr and Hormozgan provinces), and southeast (Sistan-Baluchestan province) of Iran receive a MR score. The RIC method provides a spatially explicit impact score that can aid in prioritizing the management of invasive nonnative plants at the regional level, where such decisions are commonly made. RIC remains a flexible and adaptable tool that can be further developed according to the demands of decision-makers.