درآمدي بر روش و پژوهش آزمايشي در حوزۀ حكمراني و خطّ‌مشي‌گذاري

An introduction to the experimental method and research in the field of governance and policy-making

در علوم اجتماعي پيشينۀ قابل اعتنايي در تأمّل در باب آزمايش كردن دارد؛ به عنوان مثال، امروزه اين‌كه آزمايش‌ها يك عنصر كليدي در ظهور حوزۀ اقتصاد رفتاري هستند، موضوعي شناخته شده است؛ امّا آزمايش‌ها در جامعه‌شناسي، علوم سياسي، علوم برنامه‌ريزي و حتّي در زمينۀ هنر و معماري نيز با روندي رو به رشد محبوب شده‌اند. برخلاف تأكيد بسياري از محقّقان، آزمايش و روش‌هاي آزمايشي در حوزۀ علوم سياسي و حكمراني مركز توجه نبوده است؛ چنان‌كه اصولاً تعداد بسيار معدودي از كتاب‌هاي مرجع، اين مفهوم را حتّي نمايه مي‌كنند. صاحب‌نظران اين حوزه، در يك مرور كلّي، از تغيير جهت تجربي‌گرايي در گستره‌اي از رشته‌هاي علمي از جمله علوم سياسي خبر مي‌دهند و بيان مي‌كنند كه اصطلاح آزمايش، به طيفي از قالب‌ها و فعاليت‌هاي گوناگون اشاره دارد و نه فقط يك روش تحقيق. براي مثال، از اصطلاح آزمايش براي اشاره به طراحي و ارزيابي ترتيبات نهادي، تشويق يادگيري اجتماعي و سياسي، و راه‌اندازي نوآوري‌ها و تحوّلات اجتماعي نيز استفاده مي‌شود. هدف اصلي در اين مقالۀ مروري، يافتن پاسخ براي سؤالاتي پيرامون نقش و جايگاه آزمايش‌ها در رابطه با موضوعات حكمراني است. تأثيراتي كه آزمايش‌ها چه از طريق يادگيري و چه از طريق تغيير خطّ‌مشي دارند، بسيار مهم است و چه‌گونگي اثرگذاري آزمايش‌ها بر يادگيري و تغيير خط‌مشي‌ها، هنوز در اكثر مدل‌هاي پيشرو فرآيند سياست‌گذاري گنجانده نشده است. اين مرور، فرصت خوبي براي به نمايش گذاشتن تغيير جهت تجربي جديد در عمل و در اشكال مختلف آن فراهم مي‌كند؛ چراكه بسياري از محقّقان، آزمايش‌ها را به‌عنوان نقطۀ شروعي براي دگرگوني‌هاي اجتماعي مطلوب در نظر مي‌گيرند.