مفهوم سازي استعاري «راه» در فارسي عاميانه

Metaphorical Conceptualization of Rah (Road) in Colloquial Persian

فارسي عاميانه، از ويژگيهاي منحصربهفردي در سطح معنايي برخوردار است. يكي از اين ويژگيها، وجود عبارتهاي اصطالحي است كه به فراواني در فارسي عاميانه كاربرد دارند و مفهومسازي بسياري از انتزاعيات بر عهده آنهاست. اين مقاله توصيفي- تحليلي، با درنظرگرفتن رويكرد استعاري ليكاف و جانسون )1980(، به بررسي مفاهيم انتزاعي ميپردازد كه با حوزه عيني »راه« در فارسي عاميانه صورتبندي شدهاند. براي اين هدف، دادههاي پژوهش را از فرهنگ اصطالحات عاميانه نجفي )1387( استخراج كرديم. بررسيها نشان داد كه حوزه عيني »راه«، مفاهيم انتزاعي »چاره و تدبير«، »مدارا كردن«، »شروع«، »پايان«، »جاري شدن«، »تبحّر«، »موافقت«، »تمايل«، »توضيح«، »ديدار«، »فريب« و »فراهم بودن« را تصويرسازي استعاري ميكند. از اين ميان، تنوّع چشمگيري در نگاشت استعاري »راه به مثابه چاره و تدبير« با عبارات اصطالحي »راه )به جايي( داشتن/ نداشتن«، »راه پيش پاي كسي گذاشتن«، »راهش اين بودن«، »راه كسي را بستن«، »از راهش وارد شدن« و »نه راه پس داشتن، نه راه پيش« به چشم ميخورد. در بيان چرايي استفاده از عبارات عاميانه، اين نتيجه حاصل شد كه استفاده از اينگونه عبارتها در گفتار غيررسمي، امكان تصويرسازي جزئيات برخي مفاهيم را فراهم ميسازند و شايد بدون استفاده از اينگونه عبارت- ها، نتوانيم آن جزئيات را به دقت و با سهولت بيان كنيم.