پريشاني‌هاي روان‌شناختي و باوري در امدادگران هلال‌احمر؛ مراقبت‌شناختي رفتاريِ ديني، به‌مثابه يك رويكرد مواجهه‌اي كارآمد

امدادگران هلال‌احمر، از جملۀ گروه‌هايي هستند كه از ابتداي بروز يك حادثه مي‌بايد در محل حضور داشته باشند. آن‌ها به‌طور مداوم با افراد به‌شدت مجروح يا اجساد رو‌به‌رو مي‌شوند و شاهد واكنش‌هاي عاطفي بازماندگان مانند نا‌اميدي، غم و عصبانيت هستند. آن‌چه موضوع را بغرنج مي‌سازد، آن است كه امدادگران با مشاهدۀ عمق يك فاجعه، ممكن است با ترديدهاي وجودي و ديني نيز مواجه شوند. با چنين نگاهي، اين مطالعه به دنبال پاسخ‌گويي به دو سئوال اساسي است: نخست آن‌كه با استناد به شواهد پژوهشي، امدادگران هلال‌احمر در معرض چه آسيب‌هاي رواني و پريشاني‌هاي باوري قرار دارند؟ دوم اين‌كه براي مواجهه با آسيب‌ها و پريشاني‌هاي مبتلابه، چه برنامۀ مراقبتي و آموزشيِ كارآمدي را مي‌توان پيشنهاد داد كه هر دو آسيب را توأمان مورد توجه قرار دهد؟ اين مطالعه به روش تحليل اسنادي انجام شد و نتايج نشان داده كه مهم‌ترين اختلال روان‌پزشكي شايع در ميان امدادگران هلال‌احمر، اختلال اضطراب پس از سانحه است. پس از آن اختلالاتي ديگري شامل استرس حاد، اختلالات اضطرابي و افسردگي، سندرم فرسودگي شغلي و اختلالات مصرف مواد نيز در امداگران گزارش شده است. مطالعه‌اي كه پريشاني باوري امدادگران را بررسي تجربي كرده باشد، مشاهده نشد؛ بااين‌حال برخي‌ معتقدند پس از مواجهه با حوادث طبيعي وحشتناك، امدادگران ممكن است در معرض پريشاني ديني، خشم بر خدا و بحران ايمان نيز قرار گيرند. تاكنون رويكردهاي مختلفي براي مواجهه با چالش‌هاي روان‌شناختي و باوري امدادگران پيشنهاد شده است. در اين مطالعه، مراقبت شناختي رفتاري، مبتني بر آموزه‌هاي اسلامي براي مواجهۀ توأمان با اختلالات رواني و پريشاني‌هاي باوري امدادگران پيشنهاد مي‌شود. مهم‌ترين اصل زيربنايي اين نوع مراقبت درماني، آن است پريشاني‌ها تا حدودي نتيجۀ شيوه‌هاي نادرست تفكر و الگوهاي غيرمفيد رفتاري است و با تغيير در شيوه‌هاي تفكر و به‌ دنبال آن، احساس و رفتار، مي‌توان اين پريشاني‌ها را كاهش داد. مهم‌ترين اصول مبتني بر آموزه‌هاي اسلامي كه از آن‌ها براي به چالش‌كشاندن الگوهاي تفكر در امدادگران دچار پريشاني روان‌شناختي و معنوي مي‌توان استفاده كرد، عبارتند از: 1. خداوند كنترل‌كنندۀ نهايي عالم است و هر آن‌چه در اين عالم روي مي‌دهد، جدا از تقدير و حكمت او نيست؛ 2. فهم واقعيت موقتي‌بودن اين دنيا؛ 3. مصيبت و پريشاني به‌مثابه امتحان الهي؛ 4. اعتماد و توكل بر خداوند متعال؛ 5. پس از هر سختي آساني خواهد بود؛ 6. تمركز بر نعمت‌هاي خداوند؛ 7. سر ا‌نجام يكي از اصول اساسي اين رويكرد درماني كه در كار با امدادگران مي‌تواند مورد توجه قرار گيرد، اين است انسآن‌ها اگر چه بهزيستي خودشان را مقدم بر ديگران مي‌دانند، اما ازخودگذشتن و نوع‌دوستي، فراتر از خشنودي شخصي ارزش‌گذاري مي‌شود و آن‌ها افرادي بودند كه اين ازخودگذشگي و نوع‌دوستي را به انجام رساندند. سر انجام پس از آن‌كه شناخت امدادگر از حوادث طبيعي يا تفكر او تغيير كرد، مناسك و رفتارهايي مانند ياد مكرر خداوند متعال، خواندن قرآن كريم و تضرع به درگاه خداوند متعال مي‌تواند رفتارهايي باشد كه آن‌جام آن‌ها به بهزيستي رواني و باوري‌اش كمك مي‌كند.