بررسي انسان شناسي از منظر شاه داعي شيرازي و تطبيق آن با روان شناسي وجودي

شاه داعي شيرازي(810-870ه.ق) كه نام كاملش سيد نظام الدين محمود است؛ از عارفان و شاعران قرن نهم هجري قمري و از مروجان آثار و انديشه هاي ابن عربي در شيراز محسوب مي شود. از شاه داعي آثار مهمي نظير مثنوي هاي ششگانه مشهور به «سته داعي» و «نسايم گلشن در شرح گلشن راز» باقي است. شاه داعي به عنوان شاگرد برجسته ي شاه نعمت الله ولي، صراحتا به مسئله شناخت وجود آدمي، جسمانيت انسان، نفس و روح او اشاره كرده و در مثنوي گنج روان، منزلت قابل تأملي به انسان و مسئله ي خودشناسي داده و جايگاه رفيعي براي آدمي در نظام آفرينش، عرفان اسلامي و تصوف قائل است. بررسي آثار منظوم و منثور شاه-داعي نشان مي دهد كه رهيافت هايي از مباحث مهم روان شناسي وجودي به ويژه ارزش وجودي انسان در آراي او مي توان يافت. اين مقاله از يك سو، بيانگر آن است كه شاه داعي در مسئله ي انسان شناسي و خودشناسي يكي از عارفان و صوفيان صاحب اثر محسوب مي شود و به نظر مي رسد «رساله كلمات الباقيه» و نيز «رساله بيان و عيان» او با محوريت شناخت انسان و وجودگرايي تأليف شده اند. از سويي ديگر، اين مقاله به تطبيق ديدگاه شاه داعي با برخي متفكران و بنيان گذاران مكتب اگزيستانسياليسم از جمله كي يركگارد و گابريل مارسل مي پردازد. شباهت هاي آراي شاه داعي و فلاسفه ي وجودي قابل تأمل است.