شماره ركورد كنفرانس :
5366
عنوان مقاله :
رديابي يك روايت عرفاني در گذر زمان
پديدآورندگان :
صابري محمدعلي saberimohammadali1356@gmail.com دانشگاه كاشان
كليدواژه :
تصوف , صوفيه , روايات عرفاني , روايت «ما رأيت شيئاً إلّا…» , شبهِ روايت , حديث‌نُما , جعلِ حديث , نقل حديث
عنوان كنفرانس :
اولين همايش ملي تصوف، شاخصه ها و نقدها
چكيده فارسي :
درآثار اهل تصوف، بسياري از عبارات و احاديث نقل شده‌اند كه به رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) و يا اهل بيت(عليهم السلام) و به‌ويژه به امام علي(عليه السلام) نسبت داده شده‌اند، اما در هيچ‌يك از مجامع و منابع رواييِ فَريقين، رَد و اثري از آن‌ها نمي‌توان يافت و چه‌بسا واگويه/ گزين‌گويه‌هاي اقطاب اهل تصوف و عباراتي حديث‌نُما هستند كه بنا به دلايلي، به معصومين(عليهم السلام) نسبت داده شده‌اند. عبارات و شبهِ احاديث مشهوري چون «كنزِ مخفي»، «الطرق الي اللّه» و «مَن عَشقَني» را مي‌توان نمونه‌هايي از اين دست به‌شمار آورد. روايت «ما رأيتُ شيئاً إلا رأيتُ اللّه فيه؛ چيزي نديدم مگر آن‌كه خدا را در آن ديدم» نيز از زمرۀ منقولاتي از اين دست است كه منسوب به پيشواي مؤمنان علي(عليه السلام) شده و از ديرباز در كتب اهل تصوف، بارها و بسيار نقل و تكرار شده است. اين شبهِ روايت، اگرچه در بسياري از منابع و متون متصوفه به پيشواي مؤمنان امام علي(عليه السلام) منسوب شده، اما به برخي مشايخ اهل تصوف يا خلفا (همچون حسين بن منصور حلاج، محمد بن واسع، ابوبكر و…) نيز منسوب شده و به‌لحاظ متن و محتوا نيز تغيير و تحولاتي داشته است. در اين مقاله، افزون بر اشاره به سير تطور و تغيير متن اين روايت در گذر زمان، به سير تحول در انتساب آن و همچنين علل و عوامل رواج و شهرت آن به‌عنوان حديث، پرداخته شده و ضمن نام‌بردن از افرادي كه به‌عنوان گويندۀ اين سخن معرفي شده‌اند، متن‌هاي متفاوت آن گزارش شده است. نتايج اين پژوهش حاكي از آن است كه اين متن و مانندهاي آن در كتب روايي شيعه و سني نبوده، و نخستين‌بار در آثار متصوفه پيدا شده‌اند و انتساب آن‌ها به امام علي(عليه السلام)، و كساني چون ابوبكر، عمر و عثمان بي‌وجه و بدون دليل است.
