تاثير مداخلات آموزشي مبتني بر مدل در ارتقاء رفتارهاي پيشگيرانه از ايدز در نوجوانان ايراني : يك مرور سيستماتيك

زمينه و هدف: بنا به نظر سازمان جهاني بهداشت، تنها راه مؤثر مبارزه عليه ايدز، آموزش بهداشت است و گروههاي آسيب پذير از جمله نوجوانان بايد در اولويت برنامه‌هاي آموزشي قرار بگيرند. اين پژوهش با هدف بررسي تأثير مداخلات آموزشي مبتني برمدل بر ارتقاي رفتارهاي پيشگيرانه از ايدز درنوجوانان ايراني انجام شد. روش بررسي: در اين مطالعه مرور نظاممند، تمام مطالعات مداخلهاي فارسي و انگليسي ايراني، در محدوده زماني از 1384/01/12 تا 1401/11/12مورد بررسي قرارگرفتند. جستجو در پايگاههاي اطلاعاتي Scopus ,PubMed/Medline،Web of science،ISC و Google Scholar همچنين Magiran، SID، IranDoc وIRCT انجام شد. سپس؛ دو پژوهشگر به طور مستقل مقالات را از جهت غربالگري، انتخاب، ارزيابي كيفيت با استفاده از ابزار (EPHPP) و استخراج يافتهها مورد بررسي قرار دادند. يافتهها: در نهايت، 12 مقاله با حجم نمونه كلي 2013 نوجوان انتخاب شد. مداخلات آموزشي در 6 مقاله بر اساس مدل اعتقاد بهداشتي( (HBM ، 3 مقاله بر اساس تئوري رفتار برنامه ريزي شده(PBT) و 3 مقاله بر اساس تئوري شناختي اجتماعي(SCT) بود. HBM شايع ترين چارچوب در طراحي مداخلات آموزشي در ارتباط با رفتارهاي پيشگيرانه از ايدز در ميان نوجوانان بود؛ اما براي تغيير رفتارهاي طولاني مدت، مناسب به نظر نميرسيد. PBT منجر به افزايش سطح آگاهي،كنترل رفتاري درك شده، بهبود نگرش و ايجاد هنجارهاي انتزاعي مناسب و افزايش معنادار مهارت رد و به تاخير انداختن پيشنهادهاي خطرزاي مرتبط با ايدز در دانش آموزان شد و SCT نيز در افزايش آگاهي نوجوانان بسيار مطلوب بود ولي بر روي نگرش‌هاي آنها تأثير چنداني نداشت. نتيجهگيري: با توجه به اينكه، علت اصلي گرايش برخي از نوجوانان به رفتارهاي پرخطر برخي از باورهاي معنوي و غلط، ضعف آموزش لازم براي مقابله با هيجانات جنسي و فقدان تعاملات مؤثر در نظام خانواده مي باشد و مداخلات آموزشي مبتني بر مدل در ارتقاء آگاهي، تقويت نگرش و اجتناب از انجام رفتارهاي پرخطر در نوجوانان مؤثر است. لذا؛ طراحي و اجراي اين مداخلات در مدارس و دانشگاه ها بدليل دسترسي آسان به نوجوانان، هزينة كمتر و استفاده از رويكردآموزش به وسيله همسالان، پيشنهاد مي‌شود.