بررسي مفهوم نظم و انضباط كاري از منظر نهج البلاغه

هدف اين پژوهش بررسي نظم و انضباط كاري از منظر نهج‌البلاغه است. اين پژوهش از نوع توصيفي و با روش مروري و كتابخانه‌اي است، كه نظم و انضباط از دو منظر از منظر جهان امروز و از منظر دين موردبررسي قرارگرفته است. از طرف ديگر شاخصه‌هاي (الهي بودن، وحياني بودن، فطري بودن، حقاني بودن) با بهره‌گيري از آموزه‌هاي تربيتي امام علي عليه‌السلام استنتاج و تحليل‌شده است. امام علي (ع) در نامه 47 نهج‌البلاغه به سه امر مهم، يعني «تقواي الهي»، «نظم امر» و «اصلاح ذات البين» وصيت فرموده است. در سده‌هاي اخير، عبارت «نَظمِ أَمرِكُم» به «نظم فردي»، يعني «قرارگيري هر شيء در جايگاه خود» معني شده است. امّا بر اساس قرائن موجود در متن نامه، ازجمله شرايط حسّاس زماني، مخاطبان نامه، معناي لغوي و كاربردي نظم در آن عصر و ديگر تعابير امام (ع)، به نظر مي‌رسد معناي ديگري اراده شده است. در بررسي لغوي، اين نكته به دست مي‌آيد كه در دوره‌هاي متقدّم، واژه «نَظْم» مفهوم اجتماعي داشته، به معناي «پيوستگي» بوده است، درحالي‌كه برخي از لغتنامه‌هاي متأخّر، علاوه بر معناي اجتماعي، معناي فردي را نيز براي آن در نظر گرفته‌اند. از برآيند آراي شارحان و برخي مترجمان نهج‌البلاغه ذيل «نَظمِ أَمرِكُم» نيز همان معني اجتماعي «وحدت و پيوستگي» به دست مي‌آيد. كاربردهاي «نَظْم» و «أَمْر» در نهج‌البلاغه و ديگر متون، «پيوستگي» را براي واژه «نظم» به‌عنوان معناي اصيل و «كار»، «كثرت» و «حكومت» را براي واژه «أَمْر» برجسته‌تر مي‌كند. نظرات برخي از معاصران درباره «نَظمِ أَمرِكُم» حاكي از آن است كه معناي وحدت براي نظم، نقطه مشترك آراي ايشان است، هرچند برخي از آنان، اقامه نظام حكومتي و امر خلافت را معناي دقيق اين اصطلاح دانسته‌اند. درنهايت، مي‌توان گفت در كلام اميرالمؤمنين علي (ع)، «نَظمِ أَمرِكُم» بيانگر تأكيد آن حضرت بر وحدت بوده است.