حدود و ثغور اعمال قدرت در برابر منتقدان و مخالفان در نهج‌البلاغه

در اجراي عدالت و قانون در يك حكومت ديني، بهره‌گيري از اعمال اقتدار و قدرت مشروع، بايستي مطابق با قانون و حكم الهي باشد تا مشروعيت حقيقي بگيرد و از آن طرف بايد توجه داشت كه استفاده از قدرتي مافوق اراده و اختيار مردم براي موجوديت و برپايي يك حكومت ديني ناپسند و نامقبول است. با مطالعه شيوه حكومت‌داري حضرت علي عليه‌السلام مي‌توان دريافت كه ايشان براي بيعت گرفتن از مخالفان، هيچ‌كس را تحت‌فشار قرار نمي‌دادند و معتقد بودند بيعتي كه مردم با خليفه مي‌كنند، نبايد بر پايه اكراه شكل بگيرد، بلكه بايد بر پايه اعتقاد و پذيرش باشد. در بررسي رفتار و نگرش حضرت اين نكته به دست مي‌آيد كه حكومت و قدرت هر دو وسيله‌اي هستند براي زنده نگه‌داشتن حدود و ارزش‌هاي الهي و احقاق حقوق مردم جامعه و نتيجه نهايي آن تكامل و هدايت انسان‌هاست. در نگاه حضرت علي عليه‌السلام احترام به انديشه مخالفان، معترضان و منتقدان يك اصل اساسي بوده و هميشه ايشان بر اساس اصول اخلاقي با آنها رفتار مي‌كردند. با يك نگاه اجمالي در حكومت‌هاي طول تاريخ مي‌توان به چگونگي رفتار حاكمان با مخالفان خود پي برد، به‌خصوص زماني كه حاكم پيش‌بيني مي‌كرد، مخالفان بعداً بر ضد حكومت او دست به شورش و اقدام مسلحانه خواهند زد؛ قطعاً سعي اكثر آنها در جهت خاموش‌كردن و حذف مخالفان و معترضان بود. اين در صورتي است كه در حكومت حضرت علي عليه‌السلام حفظ قدرت و حكومت مسئله اصلي نبود و مسئله اصلي اجراي عدالت به معناي واقعي و پايبندي به اصول و ارزش‌هاي الهي بود. پژوهش حاضر با بهره‌گيري از منابع كتابخانه‌اي و با روش توصيفي-تحليلي از منظر نهج‌البلاغه و شيوه حكومت‌داري حضرت علي عليه‌السلام چهارچوب اعمال قدرت در برابر مخالفان را مورد تحليل و تبيين قرار داده است.