فصل سوم كاوش باستان شناسي محوطه ي ويرانشهر، شهرستان فاروج، خراسان شمالي

دره ي اترك در حدفاصل كوه هاي هزار مسجد ـ كپه داغ و بينالود ـ آلاداغ يكي از مهمترين گذرگاه هاي تاريخي خراسان به شمار ميرود كه از ديرباز امكان ارتباط جوامع ساكن در نواحي مركزي آسيا را با بخش هاي شمالي و مركزي فلات ايران فراهم مي ساخته است. بررسي باستان شناسي كه از سال 1355 تا 1357 به سرپرستي ربرتا ونكو ريچاردي از دانشگاه تورين ايتاليا صورت گرفت، نشان داد كه شرايط مساعد زيستي اين منطقه، موجب شكل گيري استقرارهاي گسترده اي از دوره ي نوسنگي به بعد شده است (1980 Ricciardi Venco .(در ميان سكونتگاه هاي تاريخي كه توسط گروه ريچاردي شناسايي شد، محوطه ي ويرانشهر مورد توجه ويژه قرار گرفت. با اين حال، ويرانشهر براي ساليان متمادي از منظر توجه باستان شناسان به دور مانده بود و ابهامات و سؤالاتي كه درباره ي حضور اشكانيان و ساسانيان در اترك وجود داشت باعث شد تا نگارندگان، اين محوطه ي تاريخي را به عنوان محلي براي جستجوي پاسخ پرسش هاي مزبور مورد بررسي و كاوش باستان شناسي قرار دهند. طي دو فصل گذشته، بررسي سطحي سفال هاي اين محوطه مجموعه اي ارزشمند از سفال هاي اشكاني و ساساني اين حوزه ي فرهنگي را در اختيار پژوهشگران قرار داد (لباف خانيكي و رانته 1399 (و كاوش و گمانه زني فصل قبل به كسب اطلاعاتي درباره ي معماري و محدودهي عرصه و حريم محوطه ي ويرانشهر منتج گرديد (لباف خانيكي و رانته، زيرچاپ). به منظور تكميل مطالعات فصل گذشته، در تيرماه سال 1400 طرحي پژوهشي با عنوان «فصل سوم كاوش باستان شناسي ويرانشهر» به پژوهشكده ي باستان شناسي ارائه شد. با توجه به اعلام حمايت مالي و آزمايشگاهي موزه ي لوور فرانسه، اين طرح توسط سرپرست ايراني تنظيم شد و با موافقت سرپرست فرانسوي، روكو رانته از بخش هنر اسلامي موزه ي لوور در تاريخ 28/7/1400 با شماره ي 40034057 مورد تصويب پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري قرار گرفت. آنگونه كه از عنوان برنامه پيداست، طي اين فصل كه از تاريخ 29/7/1400 تا 25/8/1400 دنبال شد، كارگاه هاي ايجادشده در فصل قبل در دو نقطه از محوطه ي ويرانشهر گسترش يافت و به يافته هاي قابل توجهي در زمينه ي تاريخ معماري منجر گرديد. گزارش پيش رو، حاوي خلاصه اي از نتايج فصل سوم فعاليت باستان شناسي در محوطه ي ويرانشهر است.