فصل دوم كاوش در اشكفت قد برمشور شيراز، فارس

دشت ميانكوهي شيراز در جنوب زاگرس جزو اولين مناطقي است كه استقرار انسان در دوران پارينه سنگي از آن گزارش ‌شده است. با اين ‌وجود، به‌جز چند بررسي سطحي و گزارش كوتاه در اين زمينه، اطلاعات چنداني از وضعيت استقرارهاي انسان عصر سنگ و به‌ويژه داده هاي حاصل از كاوش روشمند در اين بخش از استان فارس وجود نداشت. متأسفانه برخي از معدود محوطه‌هاي مهم پارينه‌سنگي باقيمانده در اين محدوده نيز طي دو دهه‌ي گذشته به دليل توسعه شهر شيراز به‌كلي از بين رفته‌اند. با توجه ‌به اهميت مطالعه و بازسازي دقيق توالي فرهنگي استقرارهاي دوران پارينه سنگي، اقتصاد معيشتي و شرايط زيست‌محيطي در دوران مذكور، كاوش در محوطه هاي باقيمانده داراي نهشته هاي فرهنگي همانند اشكفت قدبرمشور از اهميت بالايي برخوردار است. اين محوطه براي نخستين‌بار توسط براون و فيلد در 1934 ميلادي و در بررسي زمين شناسي حاشيه‌ي غربي درياچه‌ي مهارلو مورد بازديد قرار گرفت و تعدادي دست‌ابزار سنگي از دامنه‌ي آن گردآوري شد. در سال 1972 پيپرنو دوباره اين پناهگاه را مورد بازديد قرار داد و مجموعه‌اي از دست‌ابزارهاي سنگي از دامنه ي محوطه گردآوري كرد. در زمستان 1383، برفي به همراه دشتي‌زاده از اين مكان بازديد به عمل آوردند و وضعيت آن مستندنگاري و پرونده‌ي ثبتي آن توسط برفي در پاييز 1384 به سازمان ميراث ‌فرهنگي و گردشگري استان فارس تحويل شد و در همان سال به همراه دو محوطه ي هم‌جوار در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد. در اواخر تابستان 1384 مالك زمين نزديك به محوطه براي دسترسي راحت‌تر به باغ شخصي، با استفاده از لودر راهي در امتداد جنوبي دره به طول تقريبي 400 متر و عرض 4 متر ايجاد كرد كه موجب تخريب بخشي از دره و همچنين نهشته‌هاي جلوي اشكفت قدبرمشور شد (برفي 1386). به پيشنهاد برفي و با همكاري معاونت ميراث ‌فرهنگي اداره كل فارس و موافقت زنده‌ياد دكتر مسعود آذرنوش، رياست محترم وقت پژوهشكده باستان شناسي، بيگلري و برفي در تاريخ 84/9/18 از اين مكان بازديد كردند (بيگلري و برفي، بي‌تا). در اين بازديد، پلان اشكفت و دامنه ي مقابل آن به همراه موقعيت بخش‌هاي تخريب‌شده به‌صورت دستي تهيه و همچنين عكس‌هايي نيز از اين تخريب تهيه شد (برفي 1386). با اين ‌وجود، اطلاعات و يافته‌هاي جمع‌آوري‌شده از محوطه و به‌خصوص از بخش تخريب‌شده در جلوي دهانه‌ي غار، اطلاعات زيادي از ماهيت استقرار محوطه به دست نداد و اين وضعيت، دو دهه ديگر هم ادامه پيدا كرد. درنهايت، با انجام پيگيري هاي زياد، مجوز گمانه زني به‌منظور لايه نگاري، تعيين عرصه و حريم محوطه در زمستان 1399 صادر شد. در طي انجام پروژه، چهار گمانه ي كوچك براي تعيين عرصه و حريم در كف دره مقابل غار ايجاد شد كه هيچ‌يك از آن‌ها داراي لايه و نهشته ي فرهنگي نبود. ترانشه‌ي پلكاني كوچكي كه جلوي دهانه‌ي غار و در بخش تخريب‌شده توسط جاده سازي ايجاد شد نيز داراي نهشته هاي زمين شناختي بود و يافته ها و اطلاعات كمي از آن به دست آمد. خوشبختانه، گمانه‌ي كوچكي كه در پايان فصل اول كاوش در داخل غار ايجاد شد به نهشته هاي برجاي پلئيستوسن برخورد كرد و نتايج جالبي به دست داد. به همين خاطر، كاوش و لايه نگاري روشمند در اين بخش از غار انجام گرفت و درنهايت تا عمق 1 متر و 60 سانتي‌متر پيش رفت و چهار افق باستان شناختي مورد شناسايي قرار گرفت. هرچند بيشترين يافته‌ها از نهشته‌هاي فوقاني به دست آمد ولي لايه هاي تحتاني نيز تقريباً به يك اندازه داراي يافته هاي فرهنگي شامل دست‌ابزارهاي سنگي، استخوان و ذغال بود. با تكيه به يافته هاي به‌دست‌آمده در طي فصل اول از اين گمانه، تصميم گرفته شد تا ادامه‌ي كار لايه نگاري در فصل دوم انجام گيرد. نخستين فصل كاوش در محوطه اشكفت قدبرمشور به‌منظور لايه-نگاري و همچنين تعيين عرصه و حريم با مجوز شماره 99101942 مورخ 17/9/1399 پژوهشگاه ميراث ‌فرهنگي از تاريخ 30 آذر تا 16 بهمن‌ماه 1399 خورشيدي به انجام رسيد. هدف از انجام فصل نخست گمانه زني در اشكفت قد برمشور، مشخص‌كردن وضعيت توالي فرهنگي محوطه و همچنين تعيين عرصه و حريم آن بود. با توجه ‌به اهميت يافته‌هاي به‌دست‌آمده در طي فصل اول در داخل غار و همچنين ناتمام‌ماندن لايه‌نگاري، فصل دوم كاوش باهدف ادامه ي لايه نگاري با مجوز شماره‌ي 40033508 مورخ 4/7/1400 پژوهشگاه ميراث ‌فرهنگي از تاريخ 6 مهر تا 20 آبان‌ماه 1400 خورشيدي انجام گرفت.