ارزيابي وضع موجود بازار آب در شرق مازندران و مقايسه با بازار هاي داخلي و خارجي

Evaluation of the current situation of the water market in the east of Mazandaran and comparison with domestic and foreign markets

آب به عنوان منبع طبيعي كليدي براي كليه فرآيندهاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي ضروري است. بنابراين، مديريت كارآمد منابع آب براي دستيابي به كاهش فقر از طريق فراگير ضروري است رشد؛ حفظ سلامت عمومي و امنيت غذايي؛ تأمين معيشت براي زندگي با عزت براي همه؛ و حفظ هماهنگي طولاني مدت با اكوسيستم هاي ضروري زمين نياز دارد. در حمايت از محيط زيست، جامعه و اقتصاد ، آب ارتباط تنگاتنگي دارد به تعدادي از چالش هاي كليدي جهاني. نقش آن در ريشه كني گرسنگي، دستيابي به امنيت غذايي و بهبود تغذيه وترويج كشاورزي پايدار بسيار مهم است. و دولتها متعهد به افزايش عرضه جهاني مواد غذايي و فيبر هستند كه عمدتاً از طريق آبياري به دست مي آيد. (1)كتاب نقشه - ICID 2030) با توجه به اينكه بازارهاي محلي غيررسمي زيادي از سالهاي دور تاكنون در كشور و خصوصا در استان مازندران براي آب هاي زير زميني وجود دارد كه مردم هزينه هايي بيش از ده برابر قيمت هاي تكليفي دولت در حال پرداخت مي باشند ، دولت تاكنون بازارهاي موجود را به رسميت نشناخته است ، با توجه به پژوهشهاي انجام شده در شهر هاي مختلف استان قيمت هاي مختلفي در حال مبادله آب است ، اعم از نقدي و غير نقدي تامين آب درمقابل با درصدي از محصول توليدي كه معمولا شالي مي باشد درحال داد و ستد هستند و براي تامين آب اراضي باغي معمولا در اراضي شيب دار با وجه نقدي براي آبياري باغات مركبات ودرختان سياه ريشه مرسوم است ، استفاده ميشود ميتوان اشاره كرد.بهرحال بازار آب غير رسمي موجود در استان بعلت منافع بالا طرفين و آسيب پذيري فراوان ازجمله انحصارگرائي و انحصار طلبي، با توجه به ويژگي هاي اجتماعي و فرهنگي مالكين چاههاي آب بوجود آمده بصورت موقت ويك ساله بسته مي شود، ليكن كشاورزاني كه داراي تجهيزات مختلف ازجمله پمپ آب و وسايل حمل و نقل و منبع ذخيره آب دارند. براي كسب منافع بيشتر و حفظ رقابت در بازار مبادرت به حفر چاهها با و بدون مجوز نمودند ، تا با تنوع بيشتري براي فروش آب اقدام نمايند، اين در صورتي است كه هنوز دولت فروش آب به اين منوال بازار آب را به رسميت نشناخته است. .بازار آب تنها راهي است براي عبور از بحران وكمبود آب بعلت عدم مديريت صحيح آب و توسعه اراضي كشاورزي انجام شده بعلت سياست هاي خودكفايي دولت و عبور از فقر گرسنگي و افزايش درآمد از دهه هاي گذشته شروع شده كه بعلت عدم تخصيص آب براي اراضي كشاورزي درمحدوده هاي زراعي و دادن تخصيص آب به افراد بدون توجه به ميزان زمين ومحدود بودن تخصيص ها از گذشته تاكنون كشاورزان چاره اي جز روي آوردن به بازار آب غير رسمي نيافته اند وموارد زيادي در استان رونق گرفته وهم اينك براساس تحقيق ميداني (بيش از 50 روستاي شهرستانهاي مركزي و شرق استان شامل( بابل ، بابلسر ، جويبار ، بهنمير ، ساري ف مياندرود ، نكا، رستم كلا ، بهشهر ، گلوگاه ) انجام شده بيش از 10درصد از اراضي شاليزاري و15 درصد از اراضي باغي آن هم در اراضي شيب دار از اين بازار (بازار آب غير رسمي) استفاده ميكنند. و قيمت واقعي آب در اين بازار در اراضي شاليزاري بازاي هر هكتار تامين آب، محصول برداشت شده يك سوم شلتوك بعنوان حق آبه سالانه و در اراضي باغي تامين آب درختان مركبات با حمل تراكتوري با منبع ذخيره آب ثابت سرزمين وتخليه در آن بازاي هر دومترمكعب در سال جاري دويست هزار تومان ودرصورتي كه از چاه مجاور براي باغات را آبياري كنند ساعتي سيصد هزار تومان بازاي هر درخت دويست ليتر آبياري وساعتي سه هزار پانصد ليتر توزيع آب ميكنند را بصورت پول نقد و بطور شناور و براساس تورم سالانه محاسبه ودريافت ميشود وكشاورزان نيز رضايت كامل از اين نوع بازار را دارند اين در صورتي است كه دشت شرق مازندران تنها دشت ممنوعه وامكان تخصيص آب ميسر نمي باشد وتخصيص هاي قديمي بايد براساس طرح احيا وتعادل بخشي نسبت تخليه آب از چاههاي موجود و آب قابل برنامه ريزي شده دراين دشت تحت كنترل وپايش مجدد قرار گيرد تا كسري آب وتغيير كيفيت در آبخوانهاي منطقه طرح متوقف گردد (72 ميليون مترمكعب) وطي برنامه درازمدت اين كسري احيا گردد.