معرفي گوهرسنگ سبلانيت (ابسيدين سبز) در ايگنمبريتهاي آتشفشان سبلان، شمال غرب ايران

ابسيدين نوعي شبه كاني (مينرالوئيد) است كه به دليل سرد شدن سريع مواد مذاب، اتم هاي آن فرصت ايجاد آرايشي منظم براي تشكيل ساختار بلوري را ندارند؛ در نتيجه اين شيشه طبيعي به صورت آمورف تشكيل مي شود. ابسيدين در اثر عوامل محيطي (دما، هيدراته شدن، هوازدگي) از بين مي رود يا به پرليت تبديل مي گردد، به همين دليل تشكيل اين گوهرسنگ از نظر زمين شناسي وابسته به فوران هاي جوان است و نمونه هايي از آن با سن قديمي تر از ميوسن به ندرت گزارش شده است. ابسيدين با نام هاي محلي اشك آپاچي و ماركانيت (Marekanite) از گذشته مورد توجه گوهرتراشان در سراسر دنيا بوده است. در ايران نيز نوع سبز زيتوني آن در بين گوهرتراشان، شفاها با نام سبلانيت معروف است كه در اين پژوهش براي اولين بار به صورت رسمي از نام سبلانيت ((Sabalanite براي ابسيدين سبز تيره آتشفشان سبلان استفاده شده است. در شمال غرب ايران در مناطقي مانند سراب و كوهستان بزقوش گوهرسنگ ابسيدين با اشكال تقريبا گرد در پوششي از پرليت و در زمينه اي از ايگنمبريت هاي آتشفشان سبلان مشاهده مي شود. مطالعات صورت گرفته در مورد اين ماده معدني تاكنون به صورت محدود در زمينه باستان شناسي بوده است كه نتايج منشا يابي آنها از طرف باستان شناسان در جاي خود قابل نقد و بررسي است. هدف از اين پژوهش بررسي پارامترهاي گوهرشناسي اين گوهرسنگ است. گوهرسنگ ابسيدين در منطقه مورد مطالعه اغلب نيمه شفاف با رنگ سبز زيتوني تيره و اشكال نامنظم كروي با قطرهايي بين 5 تا 40 ميليمتر است. در بازارهاي داخلي و خارجي انواعي از شيشه-هاي رنگي مصنوعي و سرباره هاي كوره هاي ذوب معدنكاري شدادي وجود دارد، كه به اشتباه به آنها ابسيدين گفته مي شود. بر اساس آناليز ICP-OES از ابسيدين هاي سبز تيره حاشيه آتشفشان سبلان غلظت آهن اين نمونه ها حدود 1.5 درصد است كه مي تواند دليل اصلي رنگ سبز تيره آنها باشد. در بعضي از ابسيدين هاي منطقه سراب حالت نواري مشاهده مي شود كه علت آن مي تواند تعداد و تراكم وزيكول ها در باند هاي تيره و روشن باشد. با تراش دامله و فست از چند نمونه و استفاده از ابزارهاي گوهرشناسي همچون رفركتومتر ضريب شكست اين گوهرسنگ 1.49 محاسبه شد. با استفاده از پلاريسكوپ در برخي از نمونه ها رفتار نوريADR با پديده Snake Band و در برخي ديگر SR مشاهده گرديد. با استفاده از ترازوي هيدرواستاتيك وزن مخصوص اين گوهرسنگ 2.32 گرم بر سانتي متر مكعب به دست آمد.