بررسي ترامتنيّت رمان «نام من سرخ»، اثرِ اورهان پاموك با شاهنامه‌ي فردوسي

هر نويسنده‎اي براي آفرينش اثر خود به متن‌هاي پيش از خود و همزمان با خود توجه داشته است. ژرار ژنت، در الگوي ترامتنيّت، از رابطه‎اي كه بين متن‌هاي مختلف باهم هست، سخن مي‌‎گويد. اورهان پاموك از نويسندگان مشهور تركيه به‌شمار مي‌‎رود كه از دا‎ستان‌هاي شاهنامه تأثير پذيرفته است. موضوع اصلي رمان درباره‌ي نقاشان درباري عثماني است و اين نقاشان، نقاشي‎‌هاي خود را مزيّن به داستان‎‌هاي شاهنامه كرده‎اند. در اين پژوهش با تكيه بر روش توصيفي تحليلي بر اين فرضيه تأكيد مي‌‎شود كه شاهنامه و رمانِ نام من سرخ، اثر اورهان پاموك، را مي‌‎توان در فضاي ترامتنيّت بررسي كرد و نام من سرخ در جايگاه زبرمتن، از شاهنامه، در جايگاه زير‌متن، تأثير پذيرفته است. در اين نوشتار با مقايسه‌ي اين دو اثر از منظر ترامتنيّت به تشابهات و تفاوت آن‌ها پي برده مي‌‎شود و شباهت و همانندي روايت‎ها، وجود بينامتنيّت ميان اين آثار را تأييد مي‌‎كند. مهم‎ترين منبع در شناخت نام من سرخ پاموك، شاهنامه است. كشمكش‌هايي كه در نام من سرخ وجود دارد از جمله قتل ظريف افندي به‌دست شاگرد خود و تلاش براي پيداكردن قاتل از كشمكش‌هاي موجود در شاهنامه مثل داستان قتل سياوش، مرگ سهراب به‌دست پدر خود رستم، مرگ اسفنديار و مرگ ايرج به‌دست برادرانش تأثير پذيرفته است. در اين مقاله، به مقايسه‌ي محتوايي نام من سرخ با شاهنامه‌ي فردوسي از منظر نظريه‌ي بينامتنيّت و فرامتنيّت پرداخته شده و نتيجه‌ي اين بررسي نشان مي‌‎دهد كه بي‎شك، شاهنامه‌ي فردوسي يكي از پيش‌متن‎‌هاي اصلي پاموك بوده است و بينامتنيّت از نوع صريح و فرامتنيّت از نوع تفسيري است.