بررسي تشبيه و استعاره براساس نظريه‌ي ساخت‌گرا و زاياگشتاري

بحث تشبيه و استعاره از قديم‌ترين بحث‌ها در بيان و صور خيال است. هنوز بحث تشبيه و استعاره، چه با رويكرد سنتي و چه با رويكردهاي مدرن در زيبايي‌شناسي، مهم و مطرح است. نظريه‌ي ياكوبسن درباره‌ي هم‌نشيني و جانشيني از بحث‌هاي زبان‌شناختي درباره‌ي تشبيه و استعاره است. زُلتن كوچش نظريه‌ي مفهومي را درباره‌ي استعاره مطرح كرده است. محمود فتوحي نيز از منظر مكتب‌هاي ادبي به كاركرد تصوير پرداخته است. اما مسئله‌ي اين مقاله با همه‌ي اين نظريه‌ها تفاوت دارد. بدين دليل كه به تشبيه و استعاره بنابه دريافت ساخت‌گرايي (پرسش از ساخت‌هاي بنيادين) و زبان‌شناسي زاياگشتاري مي‌پردازد و اين نظر را مطرح مي‌كند كه از اين چشم‌انداز نيز مي‌شود به كاركرد تشبيه و استعاره توجه كرد. روش گردآوري اطلاعات در مقاله كتابخانه‌اي است. راهكارها و روش‌هاي مطرح در مقاله بيشتر نظري هستند، و در آن، نظرهايي نظيرِ «تشبيه و استعاره از ساخت بنيادين برخوردار هستند. ژرف‌ساخت مشترك دارند، و بنابه گشتار است كه در روساخت به‌صورت استعاره يا تشبيه ظاهر مي‌شوند.»، باتوجه به نظريه‌هاي ساخت‌گرايي و زاياگشتاري توضيح و مطابقت داده شده‌است. در نتيجه‌ي مطابقتِ نظريه و موضوع، سوال‌هاي تحقيق براساس فرضيه‌هاي مورد نظر، واضح و پاسخ‌پذير شده‌اند. نوع تحقيق، بنيادي نظري است. زيرا مقاله در پي حقايق تازه درباره‌ي تشبيه و استعاره است. در زبان فارسي و در ساير زبان‌ها چنين رويكردي درباره‌ي تشبيه و استعاره مطرح نشده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه بر‌اساس نظريه‌ي ساخت‌گرايي مي‌توان مباحثِ علمِ بيان را مورد بررسي قرار داد و براساس اصول دستور زبان زاياگشتاري به‌خصوص با قاعده‌هاي گشتار مي‌توان فرايند كاركرد تشبيه و استعاره را توضيح داد كه چگونه روساختِ تشبيه و استعاره توليد مي‌شوند. قاعده‌ي گشتار نيز بر ساخت چند تشبيه و استعاره اعمال شده كه بيانگر چگونگي تبديل ژرف‌ساخت به روساخت در تشبيه و استعاره است. دركل، اين مقاله مي‌تواند مقدمه‌اي براي بحثي تازه درباره‌ي چگونگي بررسي تشبيه و استعاره براساس نظريه‌ي ساخت‌گرا و زاياگشتاري باشد.