عالم خيال و فلسفه سياسي معاصر: تفسير هانري كربن از ميراث فلسفي شيخ اشراق و تأثير آن در غرب

هانري كربن براي اولين بار به معرفي نظام فكري شيخ اشراق و ميراث فلسفي او به غربيان پرداخت. «عالم خيال»، كه شيخ اشراق آن را مطرح كرد و در سنت اشراقي-ايراني بسط يافت، مهم‌ترين مفهومي بود كه مورد توجه كربن قرار گرفت. مفهوم عالم خيال توجه بسياري از انديشمندان غربي را به خود جلب كرد و اصطلاح اروپايي imaginal كه كربن آن را جعل و ابداع كرده بود به تدريج به مفهومي فني در زبان‌هاي غربي تبديل شد و ابزاري مفهومي در مطالعات هنر، نظريه ادبي، روان‌كاوي، و اسطوره‌شناسي را شكل داد. اين جريان كربني هرچند در حاشيه انديشه معاصر بوده است و هرگز به جرياني مهم و تأثيرگذار بدل نگشت، اما مطالعه آن حائز اهميت فراواني است و نقش ميراث حكماي ايراني به ويژه شيخ اشراق را نشان مي‌دهد. در مقاله حاضر هدف من مطالعه جايگاه مفهوم عالم خيال در حوزه فلسفه سياسي و اجتماعي معاصر است. انديشمندان معاصر اروپايي چون ژيلبر دوران، پل ريكور، ميشل مافزولي، كريستيان ژامبه، ژان ژاك وونن بورژه و چيارا بوتيچي ازجمله كساني هستند كه كوشيده‌اند فلسفه خيال را مبناي نظريه‌پردازي سياسي و اجتماعي قرار دهند و در اين مسير به درجات از ميراث كربن بهره جسته‌اند. از ديد اين فيلسوفان، سياست و جامعه بايد بر مبناي عنصر بنيادين خيال مورد فهم قرار گيرد و آرمان‌انديشي سياسي يا تغيير اجتماعي بايد با عنايت به اين بُعد انتولوژيك مورد فهم قرار گيرد. با تقسيم اين فيلسوفان به دو جريان راست و چپ مي‌كوشم دوگانگي تخيل و تأثير آن بر سياست را موضوع تحليل قرار دهم. در نهايت با تكيه بر دستاوردهاي پديدارشناسي تخيل مي‌كوشم توضيح دهم ورود غيرانتقادي مفهوم عالم خيال به انديشه سياسي چه آسيب‌هايي در پي دارد و چگونه مي‌توان با آن مواجهه نقادانه داشت.