شيخ اشراق و ادبيات رمزي و تمثيلي: بررسي تصاوير رمزي و استعاري در رساله‌هاي تمثيلي سهروردي

گسترۀ عرفان و فلسفه در اشكال رمزي، تمثيلي و استعاري، رهيافتي بوده است براي بيان معاني غامض و دور از ذهن. سهروردي معنا را از خلال تصوير و نماد در متن بازمي‌آفريند. از اين رو خميرۀ رساله‌هاي تمثيلي رمزها و ايماژهايي است كه او در بيان مقاصد و رهيافت‌هاي خويش به كار گرفته است. تصاوير در آثار سهروردي از قالب تصوير صرف جدا شده و به حوزۀ محتوايي و معنايي وارد مي‌شوند. به همين دليل است كه پيوندي از اعماق بين آن‌ها برقرار است. در رساله‌هاي رمزي، تصويرهاي كانوني چون «خورشيد، درخت، پير، سيمرغ، كيخسرو» چنان در هم تنيده شده‌اند كه درك و دريافت يكي بدون ديگري امكان‌پذير نيست. به عبارتي ديگر، پيوندي پديداري بين ايماژهاي مركزي در رساله‌هاي رمزي برقرار است، به نحوي كه در ارتباط با يكديگر به رمزهاي چندپهلو، سيال و معني‌ساز تبديل مي‌شوند. فيلسوف يا عارف تحت سيطرۀ و در حقيقت مستعمرۀ اين تصاوير است و حيات و جهان‌بيني‌اش با اين تصاوير تعريف شده‌اند. ايماژهايي كه با معني به وحدت رسيده و هويتي مشترك بين آن‌ها (تصوير و معني) پديدار شده است، در جايگاه ادراكي مفهومي به عنوان يكي از معاني رمز به كار رفته‌اند. بنابراين، اين جستار در داستان‌هاي تمثيلي سهروردي به بررسي تصاوير رمزي و استعاري‌اي همت گماشته است كه با عبور از سطوح زباني، با معني به وحدت مي‌رسند و در نهايت به يك «معني‌واره» يا «ادراك مفهومي» تبديل مي‌شوند.