تبيين نحوه نگرش شيخ اشراق به معاد

بحث معاد از زاوياي مختلف مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. متكلمان هر دين، بر اساس تلقي خاصي كه از دينشان داشته‌اند، سعي كرده‌اند بحث معاد را بر اساس خوانش خويش از دينشان تقرير كنند. مهم‌ترين مسئله‌اي كه همه كساني كه به معاد باور دارند بر روي آن تأكيد مي‌كنند، بحث جاودانگي است. بحث جاودانگي تقريرهاي مختلفي داشته و دارد. غير از بحث جاودانگي مسئله مهم ديگر در معاد، سخن در باره نفس و بدن و رابطه ميان آنهاست. شيخ اشراق بسان همه پذيرندگان معاد، قائل به جاودانگي است و بر اين باور است كه حيات انسان به صورت لاينقطع ادامه پيدا مي‌كند. اما اين كه آيا از نظر او همه نفوس يا برخي از نفوس از چنين ويژگي برخوردارند، نياز به تأمل دارد. نكته ديگر آن است كه شيخ اشراق در بحث معاد مثل ساير فلاسفه توجه چنداني به معاد جسماني ندارد، بلكه عنايت اصلي او در بحث معاد و طبقه‌بندي انسان‌ها ناظر به معاد به مسئله نفس است و توجهي به بدن ندارد. البته اين امر بيانگر نوع انسان‌شناسي فلسفي سهروردي است كه در برابر انسان‌شناسي كلامي قرار دارد كه عمده متكلمان مسلمان بران پافشاري مي‌كردند كه در آن عنايت اصلي به بدن است و نه نفس.