نور در سهروردي و اشراق آن در انديشه‌هاي عرفاني، فلسفي و ادبي

بِسْمِ اللّهِ النُّورِ، بِسْمِ اللّهِ نُورِ النُّورِ، بِسْمِ اللّهِ نُورٌ عَلي نُورٍ حكمت و انديشه متعالي شيخ اشراق، تمزيج و آميخته‌اي از حكمت خسرواني ايران باستان، سنت الهي جاري و ساري در عرفان و فلسفه اسلامي و حكمت معنوي يوناني است كه در آن ميان، «نور» به مثابه ظاهر و مظهر، محور و مركز انديشۀ اين حكيم ايراني قرار دارد. سهروردي «نور» را در بُعد هستي‌شناسي و معرفت‌شناسي و در حيطه‌اي وسيع از جغرافياي انديشه‌هاي باستاني ايران و يونان، از طريق تأويل قرآن و در پرتو افق و خوانشي نو در نگاهي اسلامي به جايگاهي برمي‌كشاند كه در انديشه حكمي و عرفاني جانشينان او و در گسترۀ تفكر ايراني-اسلامي همواره مطمح نظر متفكران واقع شده است. به يقين، در حكمت نوري سهروردي، حقيقي بسيطِ بي‌نياز از جنس و فصل و حد و معرِّف، به نام نور «همانا خداوند باري تعالي است» كه در بالاترين مرتبت وجود و به تعبيري به عنوان «اصل وجود» يعني نورالانوار، مظهر و پديدآور همه مظاهر هستي توصيف و تعريف مي‌شود. بي‌ترديد مواجهۀ حكيمان حوزه‌هاي هرمسي، فيثاغوري، زرتشتي و يوناني با مسئله نور، برخوردار از حقيقتي است كه امكان بازشناخت آن را سهروردي به مدد نورِ منبعث از حقيقت نبوي رسول اعظم محمّد مصطفي (ص) ميسر مي‌گرداند. در اين مقاله تلاش بر آن است تا با استناد به آيات نوري قرآن كريم، تأثير خوانش نوري سهروردي در شكل‌گيري محتواي انديشه‌ورزي انديشمندانِ صاحب سبك و مكتبي همچون شيخ اكبر محي‌الدين ابن عربي سرسلسله گردان عرفان نظري و صاحب انديشه وحدت وجود و نيز مهمترين فيلسوف جامع ايراني يعني صدرالمتألهين ملاصدراي شيرازي به عنوان مبدع انديشه اصالت وجود و همچنين بازتاب جسورانه آن در انديشه‌هاي عرفاني و كلامي شاعران نظريه‌پردازي نظير مولانا جلال‌الدين محمّد بلخي بررسي و به تحليل و تبيين مفاد آن اهتمام شود.