بررسي استكمال معرفتي در پرتو نظريه تطهير انوار اسفهبديه سهروردي

در منظومه فكري سهروردي نفس در اثر رياضت مي‌تواند بر بدن خود مسلط شده و به درجاتي برسد كه بتواند در عالم ماده دخل و تصرفاتي را انجام دهد. همچنين وي نفس ناطقه انساني همان نور مدبّر يا «اسفهبد ناسوت» است كه در اصطلاح حكمت اشراقي در مقابل «اسفهبد فلكي»، اسفهبد ناسوت خوانده مي‌شود. در اين ميان اين سؤال مطرح مي‌شود كه نفس چگونه و با چه مراحلي مي‌تواند به اين مرحله برسد و آيا كمال نفس رسيدن به همين مرحله است يا اين كه سهروردي كمال ديگري براي نفس در نظر مي‌گيرد؟ شناخت و معرفت در اين مسير است اكمالي چه نقشي ايفا مي‌كند؟ به عبارتي استكمال معرفتي در طي طريق درگرو رياضت چگونه ميسر است؟ سهروردي معتقد است كه عقل فعال، به انسان در فعليت رساندن قواي شناختي ياري مي‌رساند. و اين امر شبيه تابش نور خورشيد است كه منجرمي‌شود تا چشم، توانايي ديدن اشياء را داشته باشدو باعث به فعليت رسيدن قواي انساني مي‌گردد. و شخص ناتوان در دريافت اين امور به جهت ايجادنكردن استعداد و آمادگي درون نفسش ناتوان است. به عبارتي تطهير نفس در اين مرتبه اهميت مي‌يابد. اين امر پيوند محكمي با شناخت دارد چون شناخت شهودي از راه علم حضوري و تطهيرو تهذيب دل واقع مي‌گردد. باعنايت به طرح معرفت‌شناختي فوق فلسفه و رياضت جايگاه خود را مي‌يابد و في الواقع مي‌توانند در قالب آن سنتي از علم و حكمت كه بين فلسفۀ استدلالي، ذوق عقلاني و عقل عملي پيوند آشتي برقرار مي‌كند، تلفيق شوند. اموري همچون صوم، ذكر، مرشد، صفات اخلاقي و شب زنده داري مي‌تواند نفوس را به سرمنزل مقصود نزديك كند و مسير استكمالي و تطهير را ميسر سازد. بررسي اين امور در پژوهش پيش رو با تبيين ماهيت انوار اسفهبديه مورد بررسي قرار مي‌گيرد.