استعاره‌هاي مفهومي در فلسفه اشراق و نقش آن در توسعه فلسفه اسلامي

شيخ اشراق را مي‌توان به عنوان يكي از اولين فيلسوفان در سنت اسلامي محسوب نمود كه با استفاده از استعارۀ مفهومي توانست تحول شگرفي در ساختار فلسفه اسلامي ايجاد كند. بدون ترديد حركت فكري سهروردي، بذر اوليه حكمت متعاليه را در نهاد صدرا به وديعه گذاشت و او اين حركت را به سرانجامي مبارك در حكمت اسلامي راهبري نمود. استعارۀ مفهومي همان الگوبرداري نظام‌مند و سازمان يافته بين عناصر مفهومي يك حوزه از تجربۀ بشر مي‌باشد كه ملموس و عيني است، بر روي حوزه ديگري كه معمولاً آن حوزه مفاهيمي انتزاعي دارد. به عبارت ديگر استعارۀ مفهومي ابزاري قدرتمند است كه مي‌تواند قدرت ادراك ما از جهان هستي را افزايش دهد. يكي از مهم‌ترين استعاره‌هاي مفهومي در فلسفه اشراق مفهوم نور است كه شيخ اشراق با استفاده از اين استعاره مفهومي، از نور به عنوان مقوله‌اي ملموس براي تفهيم مقوله‌هاي ناملموس همچون وجود و ذات الهي و موجودات مجرد بهره جسته است. او از نور براي تبيين نظام سلسله مراتبي و نحوه علم موجودات به خود و ساير موجودات استفاده نموده است. همچنين او از مقوله مقابل نور، يعني ظلمت براي تبيين عالم مادي و جسماني بهره‌برداري نموده است. دليل بهره‌برداري شيخ اشراق از استعاره مفهومي، بدين خاطر است كه ايشان براي پايه‌گذاري فلسفه خود، از عرفان بهره جسته است. از آنجا كه فهم عرفان به واسطه زبان رمزگونه آن براي عموم ميسر نيست، شيخ اشراق براي تفهيم مباني خود و تجربه‌هاي عرفاني خويش، ناگزير گرديده تا از استعارۀ مفهومي بهره جويد. مقاله پيش‌رو با تبيين استعاره مفهومي و كاربست‌هاي آن در فلسفه اشراق، نقش آن را در توسعه فلسفه اسلامي مطرح مي‌نمايد و سعي بر آن دارد كه كاربرد استعاره‌هاي مفهومي در تحقيقات را ترويج نمايد.