جايگاه بحث مغالطه در منطق سهروردي

سهروردي يكي از مهم‌ترين منطقدانان قرن ششم است. منطق در اصول فلسفه اشراق جايگاه ويژه دارد و اين جايگاه ناظر به قوام عقلي و منطقي ذهن اوست. منطق از مهم‌ترين بخش‌هاي سه‌گانه نوشته‌هاي فلسفي سهروردي است كه درآن به ساماندهي برخي اصول اشراقي و تدوين ضوابطي بديع مي‌پردازد، او براي بازسازي حكمت اشراقي خود براي منطق اهميت قائل است و به كاربرد عملي منطق مي‌انديشد و منطقدان نظري نيست. هرچند پژوهشگران آراي سهروردي كمتر به اين بخش التفات كرده‌اند و منطق او كمتر بررسي شده است. او منطق را در زمره علوم عقلي قرار مي‌دهد و آن را ابزار حافظ فكر مي‌نامد. وي رويكرد منطقي فارابي و ابن‌سينا را در فلسفه اشراق تداوم بخشيد اما آثار منطقي خود را بر اساس ساختار نوشته‌هاي مشهور منطقي تدوين نكرد بلكه آن را منقح كرده و در آن لبّ قواعد معلم اول را آورد. از اين رو سبب اختصار مباحث منطق و حذف مطالب غير ضروري نزد وي مشخص مي‌شود. سهروردي در علم منطق رهيافتي انتقادي و ديدگاه‌هاي بديع دارد كه در مواردي در تاريخ تطور منطق در دوره اسلامي مؤثر افتاده است. او براي بازسازي حكمت اشراقي خود براي منطق اهميت قائل است. ويژگي مقام منطق در انديشه اشراقي متكي به قابليّت بالقوه نفس است كه روح قدسي بر آن تأكيد مي‌كند و آدمي را در برابر احكام و نيز استنباط-هاي خطا حفظ مي‌كند. در انديشه او منطق مجموعه‌اي از قوانين صوري در اختيار خواننده قرار مي‌دهد. سهروردي در منطق حكمة الاشراق قلمرو و مسائل ويژه را كه اختصاص به اصول اشراقي دارد، با سر فصل‌هايي نظير قاعده اشراقي و حكمة اشراقي و دقيقه اشراقي نشان مي‌دهد. بخش منطق بعضي از نوشته‌هاي او تا كنون منتشر نشده بود كه با تصحيح‌هايي كه اخيراً چاپ شده است اين خلاء تا حدودي بر طرف مي‌شود و اميد است باب نويني در بررسي انديشه‌هاي منطقي سهروردي بگشايد. نقد او به ارسطو و مشائيان درباره «تعريف» از مهم‌ترين بخش‌هاي منطق فلسفه اشراق است نيز حجم مطالعات منطقي وي درباره مغالطات موجب گرديده تا از او به عنوان فيلسوف كاشف مغالطات ياد شود. مغالطه، از مهم‌ترين مباحث منطق است. شناخت اقسام مغالطه و پرهيز از آن غايت اصلي منطق محسوب مي‌شود. مطالعه گسترده سهروردي در بحث مغالطه و تبيين موضوعات طبيعي و فلسفي در آثار اسلاف وي كه در آن مغالطه صورت گرفته افق نويني را براي مصون ماندن از خطا در انديشه مي‌گشايد. تلاش عمده سهروردي در منطق بويژه گستردگي بحث مغالطات ناظر به اهميت فكر و تفكر است تا با شناخت موارد آن و پرهيز از آن، ذهن را از خطاي در فكر مصون دارد.